Moszczanka (województwo opolskie)
wieś w województwie opolskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
wieś w województwie opolskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Moszczanka (niem. Langenbrück[4], cz. Dlouhé Mosty[5]) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Prudnik[6]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na pograniczu Gór Opawskich i Przedgórza Głuchołasko-Prudnickiego. Przepływa przez nią rzeka Złoty Potok i potok Zamecki Potok.
wieś | |
Kościół Podwyższenia Świętego Krzyża | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Wysokość |
290–350 m n.p.m. |
Liczba ludności (2011) |
1114[1] |
Strefa numeracyjna |
77 |
Kod pocztowy |
48-200[2] |
Tablice rejestracyjne |
OPR |
SIMC |
0502670 |
Położenie na mapie gminy Prudnik | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa opolskiego | |
Położenie na mapie powiatu prudnickiego | |
50°18′01″N 17°29′42″E[3] | |
Strona internetowa |
W latach 1945–1954 wieś należała i była siedzibą władz gminy Moszczanka. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Moszczanka. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.
Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 1114 osób[7].
Nieoficjalnymi częściami wsi są: Osiedle, Trzebieszów i Siemków. Oficjalną miejscowością podstawową jest Moszczanka-Kolonia, ale podlega ona pod Moszczankę[8].
We wsi ma swoją siedzibę leśnictwo Moszczanka, które należy do nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)[9].
Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 3 km od granicy z Czechami, u północnego podnóża Gór Opawskich, w otulinie Parku Krajobrazowego Góry Opawskie, tuż przy granicy gminy Prudnik z gminą Głuchołazy. Należy do Euroregionu Pradziad[10]. Przez granice administracyjne wsi przepływają rzeka Złoty Potok i potok Zamecki Potok[11]. Leży na wysokości 290–350 m n.p.m.
W Moszczance panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +7,7 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Moszczanki wynoszą 630 mm. Dominują wiatry zachodnie[12].
SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
0995610 | Moszczanka-Kolonia | kolonia |
nie nadano | Osiedle | część wsi |
nie nadano | Siemków | część wsi |
nie nadano | Trzebieszów | część wsi |
Wieś wzmiankowana w 1321 pod nazwą Longeponte, czyli Długie Mosty[13], ponieważ teren ten nękany był częstymi powodziami[14]. Niemiecki nauczyciel Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia nazwę wsi zanotowaną jako Langenbrück[15]. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wspomina, że w 1390 wieś nosiła nazwę Longus pons[16].
W Spisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwą Długomosty[17]. 12 listopada 1946 nadano miejscowości nazwę Moszczanka[4].
Moszczanka została założona podczas wielkiej akcji kolonizacyjnej w drugiej połowie XIII wieku, po najeździe mongolskim[18]. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1321. Mieszkańcy wsi budowali nad górskimi strumieniami długie mosty, który były w stanie oprzeć się wielkiej wodzie podczas powodzi. Wówczas Moszczanka należała do margrabstwa Moraw, części Królestwa Czech. Do 1337, wraz z wójtostwem prudnickim, należała do rodu panów z Wierzbnej. Od tego czasu wieś była częścią dóbr zamku w Łące Prudnickiej[19]. Ostatnim morawskim panem był Albrecht z Fulštejnu. W 1337 król czeski Jan Luksemburski odkupił odeń ziemię prudnicką i przekazał ją księciu niemodlińskiemu Bolesławowi Pierworodnemu[20]. Pierwszy kościół w Moszczance, prawdopodobnie pod wezwaniem Świętego Krzyża, zbudował w latach 1327–1333 niemiecki szlachcic Berka von Dubá[18].
W 1599 Moszczanka stała się własnością rodziny Mettichów[19]. W 1640 w Moszczance, po reformacji, powstał duży barokowy kościół pod wezwaniem Podwyższenia Świętego Krzyża[21]. Podczas wojen śląskich w Moszczance przebywał król Prus Fryderyk II Wielki[14]. Według legendy, w marcu 1741, podczas podróży króla z kilkoma towarzyszami z Prudnika do Nysy, Fryderyk został spostrzeżony przez austriacki patrol. Miał go uratować młynarz z Moszczanki, który ukrył go za wielkim kołem w młynie na Młyńskiej Górze[22]. Od tamtego czasu młyn zyskał przydomek „Królewskiego”, a w herbie Moszczanki umieszczono koronę królewską[19]. Gdy pod koniec XIX wieku budowano drogę przez Moszczankę i chciano zasypać młynówkę, młynarz poskarżył się samemu królowi, który zapobiegł zasypaniu kanału[23]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu serce i wyrastające z niego pięć kwiatów, na sercu cyfra 3, po prawej i lewej wysokie zboże, a w otoku napis: LANGENBRUCK: GEM: S: / NEYSTAETER CREYS (pol. Gmina Moszczanka / Powiat Prudnicki)[24]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego prudnickiego w Monarchii Habsburgów[25]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[26]. Między połową XVIII a końcem XIX wieku nad strumieniem na północ od głównej zabudowy Moszczanki powstała kolonia Siemków, przypuszczalnie zasiedlona przez protestanckich emigrantów z Czech[27].
W 1827 w północno-wschodniej części wsi wybudowano przydrożną kapliczkę[28]. Od 1828 w dawnym młynie funkcjonowała fabryka sukna i przędzy wełnianej. W Moszczance wybudowano dwie szkoły, cztery młyny i folwark zamkowy[29]. W 1865 wieś zamieszkiwało 43 kmieci, 64 zagrodników i 174 chałupników. Moszczanka wraz z okręgiem dworskim zajmowała powierzchnię 1860 ha, z czego w 1885 na użytki rolne przypadało 63% gruntów (1030 ha pól i 143 ha łąk), a na lasy 7,7% (572 ha). Znaczny był udział małych i karłowatych gospodarstw[30]. Analfabeci w 1871 stanowili 4,5% mieszkańców, a 90% było wyznania katolickiego. 81,9% mieszkańców Moszczanki urodziło się w tej wsi, co wskazywało na silne zakorzenienie lub też izolację tej społeczności[31]. W czasie pruskich wojen pod koniec XIX wieku: z Danią (1864), Austrią (1866) i Francją (1870–1871), poległa tylko jedna osoba z Moszczanki[32]. W 1874 utworzono gminę zbiorową Moszczanka (Amtsbezirk Langenbrück), składającą się gromad Moszczanka i Pokrzywna[33]. W 1875 otwarto przebiegającą na południe od Moszczanki linię kolejową Głuchołazy – Pokrzywna (– Jindřichov ve Slezku), a na niej wiadukt kolejowy nad drogą wjazdową do Moszczanki i Złotym Potokiem[34]. W 1898 powstała miejscowa straż pożarna, a w 1900 agencja pocztowa[35].
10 lipca 1903 Moszczankę i okoliczne miejscowości nawiedziła ogromna powódź. Powódź zniszczyła w Moszczance 32 domy[36], wiadukt kolejowy (odbudowany w 1910[37]), pola uprawne i łąki[35]. Cesarzowa Niemiec Augusta Wiktoria przekazała wsi pomoc finansową, dzięki której rozbudowano Siemków[38] oraz wzniesiony w latach 1906–1907 kościół protestancki. W 1903 w Moszczance rozpoczęła działalność placówka zgromadzenia szarych sióstr św. Elżbiety, a w 1906 ewangelicka diakonisa[35]. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 1943 mieszkańców Moszczanki 1928 posługiwało się językiem niemieckim, 3 językiem polskim, 9 innym językiem, a 3 było dwujęzycznych[39]. Po I wojnie światowej do Moszczanki doprowadzono elektryczność[35], a także powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas wojny. 9 maja 1966 został na nowo zagospodarowany jako upamiętnienie Tysiąclecie Państwa Polskiego[40]. Na frontach I wojny światowej zginęło 76 mężczyzn zamieszkałych w Moszczance, a niedożywienie i choroby, w tym pandemia grypy hiszpanki, spowodowały straty również wśród ludności cywilnej[35]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Moszczanka znalazła się po stronie zachodniej, poza terenem plebiscytowym[39].
Po okresie wzrostu zaludnienia (1208 mieszkańców w 1816 roku, 1389 w 1825 r., 1719 w 1840 r. i 2315 w 1867 r.) odnotowano jego spadek (2263 w 1871 r., 2212 w 1885 r., 2257 w 1895 r. i 1943 w 1910 r.)[41].
7 października 1938 przez Moszczankę przejeżdżali m.in. Adolf Hitler i feldmarszałek Hermann Göring, którzy po wizytacji Kraju Sudetów udali się do Prudnika na pociąg, którym wrócili do Berlina[42]. Według Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce, podczas II wojny światowej w Moszczance zamordowano 1 obywatela Polski[43]. Amerykańskie lotnictwo przeprowadzało bombardowania w okolicy Gór Opawskich. Podczas jednego z nich w okolicy Moszczanki zginęło kilkunastu żołnierzy Volkssturmu, a wiadukt kolejowy został ponownie zniszczony[37]. Podczas walk w rejonie Prudnika[44], przed przybyciem Armii Czerwonej do Moszczanki, 16 lub 17 marca 1945, kościół Podwyższenia Świętego Krzyża został wysadzony w powietrze po ewakuacji mieszkańców wsi do Czech. Za wybuch odpowiedzialny był Born – dyrektor szkoły w Moszczance. Planował wysadzenie jedynie wieży kościelnej. Zlecił to zadanie trzem mieszkańcom, jednak nie chcieli tego zrobić, za co zostali zabici. Działający sam Born źle wyliczył ładunek i oprócz wieży, wysadził cały kościół z plebanią[18].
Od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[45]. Wówczas w Moszczance została osiedlona część polskich repatriantów z województwa małopolskiego i Kresów Wschodnich – z Pikułowic i Barszczowic na terenie obecnej Ukrainy[29][46].
W latach 1945–1950 Moszczanka należała do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś była siedzibą gminy Moszczanka[47], a w latach 1954–1972 gromady Moszczanka[48]. Podlegała urzędowi pocztowemu w Prudniku[49].
15 września 1945 w Moszczance rozpoczęła działalność szkoła podstawowa[50]. We wsi funkcjonował punkt sanitarny Polskiego Czerwonego Krzyża[51]. W 1950 dyrektorstwo szpitala w Prudniku utworzyło izbę porodową w Moszczance[52]. W latach 1982–1988 we wsi wybudowano nowy kościół Podwyższenia Świętego Krzyża[53]. Wieś ucierpiała podczas powodzi w lipcu 1997. Z Moszczanki ewakuowane były 72 osoby, z czego 42 stanowiły dzieci z Bytomia, które przebywały tu na kolonii, a także dzieci z Litwy i Ukrainy[54]. Zalana została droga do Łąki Prudnickiej[55]. W 1997 Moszczanka przystąpiła do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[56]. Od lipca 2006, Moszczanka prowadzi współpracę z Jindřichovem w Czechach[57].
Uchwałą z 18 grudnia 2020 Rady Miejskiej Prudnika wyznaczono na terenie gmin Prudnik i Głuchołazy aglomerację Prudnik o równoważnej liczbie mieszkańców 30667 oraz zlokalizowaną na terenie miejscowości: Prudnik, Chocim, Dębowiec, Jarnołtówek, Łąka Prudnicka, Moszczanka, Niemysłowice, Pokrzywna z oczyszczalnią ścieków w Prudniku[58].
Miejscowość zamieszkiwana jest przez ludność napływową, przybyłą na Śląsk z Kresów Wschodnich po 1945 w wyniku przymusowych przesiedleń ludności polskiej oraz z centralnej Polski (teren późniejszych województw krakowskiego i nowosądeckiego)[59].
Według Narodowego Spisu Powszechnego w 2011 Moszczanka liczyła 1114 mieszkańców, co czyni ją drugą pod względem wielkości wsią gminy Prudnik.
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[69]:
Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Moszczance chronione są ponadto[70]:
Indywidualni rolnicy uprawiają głównie pszenicę ozimą, jęczmień jary, mieszankę zbożową oraz w niewielkiej ilości buraki cukrowe i rzepak. We wsi znajduje się hodowla jelenia europejskiego[75].
We wsi znajduje się m.in. placówka handlowa sieci Dino Polska[76].
Moszczanka wraz z całą gminą Prudnik podlega pod inspektorat ZUS w Prudniku[77].
Do Moszczanki można dojechać z Prudnika przez Łąkę Prudnicką (DK40), a także z Głuchołaz przez Jarnołtówek i Pokrzywną.
Pograniczem Moszczanki z Pokrzywną i Wieszczyną biegnie linia kolejowa nr 333 Głuchołazy – Pokrzywna, przejeżdżają tędy pociągi czeskie. W Moszczance znajduje się nieczynna stacja kolejowa Pokrzywna. Starostwo powiatu prudnickiego planuje utworzenie przystanku kolejowego pomiędzy Moszczanką i Pokrzywną[78].
Moszczanka posiada połączenia autobusowe z Opolem, Prudnikiem, Nysą, Głuchołazami i Kędzierzynem-Koźlem[79]. We wsi znajdują się trzy przystanki autobusowe – I w centrum, II w Siemkowie i III w Osiedlu[80].
Transport autobusowy w Moszczance obsługiwany był przez PKS Prudnik[81]. W 2004 prudnicki PKS został sprywatyzowany z udziałem Connex Polska[82]. W 2008, w wyniku połączenia spółek PKS Connex Prudnik i PKS Connex Kędzierzyn-Koźle, utworzona została spółka Veolia Transport Opolszczyzna[83], w 2013 przejęta przez Arriva Bus Transport Polska[84]. W 2019 Arriva wycofała się z Prudnika[85]. Wówczas organizacją przewozów pasażerskich w Moszczance i okolicy zajęły się ościenne PKS-y[86]. W grudniu 2021 powołano Powiatowo-Gminny Związek Transportu „Pogranicze”, mający na celu poprawę jakości transportu[87].
W Moszczance pod numerem 166a znajduje się Zespół Szkolno-Przedszkolny[88]. W jego skład wchodzą Publiczna Szkoła Podstawowa im. Haliny Semenowicz w Moszczance (daw. im. Wojsk Ochrony Pogranicza), a także publiczne przedszkola w Moszczance i Łące Prudnickiej („Pod Kasztanem”)[89].
W Moszczance funkcjonuje Wiejski Dom Kultury[90].
Od 2008 we wsi co rok obchodzony jest wojewódzki Dzień Flagi, podczas którego odbywają się koncerty różnych zespołów muzycznych[91][92][93].
W Moszczance znajduje się katolicki kościół Podwyższenia Świętego Krzyża, który jest siedzibą parafii Podwyższenia Świętego Krzyża (dekanat Prudnik)[94]. Znajdują się tu cmentarze: katolicki i ewangelicki.
We wsi funkcjonuje klub piłkarski LZS Sudety Moszczanka[95]. W 2005, z okazji 60. rocznicy istnienia Podokręgu Związku Piłki Nożnej w Prudniku, klub otrzymał pamiątkowy puchar[96]. We wsi znajduje się pełnowymiarowe boisko sportowe z zapleczem sanitarnym. Administratorem obiektu jest Agencja Sportu i Promocji w Prudniku[97].
W Szkole Podstawowej w Moszczance swoją siedzibę ma Obwodowa Komisja Wyborcza, do której należy sołectwo Moszczanka i Moszczanka-Kolonia. W referendum w 2003 mieszkańcy Moszczanki opowiedzieli się za przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej[98].
W wyborach parlamentarnych do Sejmu w 2005, 2007, 2011, 2015, 2019 i 2023 we wsi wygrało Prawo i Sprawiedliwość[99][100][101][102][103][104].
W wyborach prezydenckich w 2005 mieszkańcy Moszczanki opowiedzieli się za Lechem Kaczyńskim[105], w 2010 za Jarosławem Kaczyńskim[106], w 2015 i 2020 za Andrzejem Dudą[107][108].
Miejscowość jest znanym w województwie opolskim ośrodkiem wypoczynkowym[109]. Jest tu dobrze rozwinięta baza agroturystyczna. Moszczanka jest jedną z najczęściej odwiedzanych miejscowości w Górach Opawskich. Znajdują się tu m.in. łowiska i smażalnie ryb, które stały się jednymi z najważniejszych atrakcji turystycznych w okolicy Prudnika[110][111].
Prowadzona jest tu hodowla jelenia europejskiego[112]. W północnej części wsi, na działce gminnej 956/2 na obszarze 20 arów[113], w 2019 z inicjatywy osoby prywatnej powstała pierwsza w regionie[114] łąka kwietna udostępniona dla odwiedzających[115]. Miało to na celu utworzenie naturalnej bazy pożytkowej dla owadów zapylających[116]. W 2020 powstała druga łąka, o powierzchni 22 arów[117], a w 2022 powierzchnia łąk kwietnych w Moszczance osiągała łącznie 75 arów[118]. W tym samym roku we wsi powstała ścieżka edukacyjna mająca na celu przybliżenie odwiedzającym wiedzy na temat miodu i pszczół[potrzebny przypis].
We wsi funkcjonuje gospodarstwo agroturystyczne[119].
Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Moszczance[120].
Przez Moszczankę prowadzi szlak turystyczny[121][122]:
Przez Moszczankę prowadzą szlaki rowerowe[121][123]:
Przez obszar Moszczanki przebiega wyznaczony jeden szlak konny[124]:
W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Moszczance działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, zrzeszona w Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP w Prudniku[125].
Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 7 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku[126].
Teren wsi, jak i całej gminy Prudnik, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa[127]. Gminę Prudnik obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG[128].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.