Mstów (województwo śląskie)
wieś w województwie śląskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mstów – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie częstochowskim, siedziba gminy Mstów. Położona nad Wartą, przy drodze wojewódzkiej nr 786. W latach 1279–1870 miejscowość miała status miasta.
| wieś | |
.jpg) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1647[1] |
| Strefa numeracyjna |
34 |
| Kod pocztowy |
42-244[2] |
| Tablice rejestracyjne |
SCZ |
| SIMC |
0138649 |
Położenie na mapie gminy Mstów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu częstochowskiego  | |
 50°49′44″N 19°17′10″E[3] | |
| Strona internetowa | |
Geografia
Mstów znajduje się około 12 km na wschód od Częstochowy, nad Wartą, w rejonie jej przełomu[4][5]. Pod względem fizycznogeograficznym położony jest na pograniczu dwóch mezoregionów: tereny po południowej stronie Warty (z przełomowym odcinkiem rzeki włącznie) należą do Wyżyny Częstochowskiej, po stronie północnej do Wyżyny Wieluńskiej[6][7]. Miejscowość leży zatem na północnym krańcu Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej[4][5].
W Mstowie znajduje się zbudowana z wapieni Skała Miłości będąca jego charakterystycznym, widocznym z daleka obiektem. W Mstowie i jego najbliższych okolicach znajduje się kilka wzniesień, m.in. Góra Szwajcera (267 m), Góra Wał (293 m), Chrapoń (308 m), Dobra Góra (279 m), Ściegna (281 m)[8]. Przełomowa dolina Warty jest uznawana za atrakcyjną krajobrazowo. Tereny nad rzeką, położone wokół Skały Miłości i zbiornika wodnego Tasarki są zagospodarowane w celach rekreacyjnych[4][9].
Mstów znajduje się w granicach Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd. Przez miejscowość przebiegają szlaki turystyczne: Szlak Jury Wieluńskiej, Szlak Warowni Jurajskich (szlak ten ma tutaj swój początek) i rowerowy Jurajski Szlak Zygmunta Krasińskiego[10].
Panorama widokowa miejscowości z Góry Szwajcera
Historia
Pierwsza historyczna pisana wzmianka o Mstowie pochodzi z 1193 roku. Miejscowość została wówczas wymieniona (w formie Mstou) w bulli papieża Celestyna III jako własność kanoników regularnych laterańskich na Piasku we Wrocławiu[11]. Istnieją jednak przesłanki, że miejscowość istniała już wcześniej – Jan Długosz zamieścił wzmiankę o Mstowie opisując życie Piotra Włostowica, zmarłego przed tą datą[4].
Prawdopodobnie na początku XIII wieku założono w Mstowie klasztor. W 1212 w miejscowości odbył się synod z udziałem Henryka Kietlicza, arcybiskupa gnieźnieńskiego, oraz biskupów krakowskiego, wrocławskiego, lubuskiego i poznańskiego[12]. W 1220 roku w łacińskim dokumencie biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża wydanym w Krakowie[13] miejscowość wymieniona jest w formie Mstovia oraz Msthow[14].
W połowie XIII wieku miejscowość miała już wczesnomiejski charakter, funkcjonowały tu już targ, komora celna, karczmy, młyn i folusz. Rozwojowi miejscowości sprzyjało położenie na szlaku handlowym z Krakowa do Wielkopolski. 10 czerwca 1279 roku, lub w roku 1278, Bolesław Wstydliwy zezwolił na utworzenie w Mstowie miasta na prawie średzkim. Lokacja Mstowa nastąpiła na gruntach dawnej osady, którą jedynie uregulowano przestrzennie[15][16][17]. Do XIV wieku Mstów był stolicą opola, potem stolica została przeniesiona do Olsztyna[11]. Miasto zachowało obowiązek udzielania stacji[18].
Do XVI wieku Mstów był największym miastem w regionie, przewyższającym znaczeniem Częstochowę[17][11]. Miejscowość kilkukrotnie odwiedzali władcy Polski: Władysław Łokietek, Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło, Kazimierz Jagiellończyk, Władysław IV Waza, Jan Kazimierz, Zygmunt August[4].
W 1569 w wyniku unii lubelskiej miejscowość znalazła się w granicach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W końcu XVI wieku miasto znajdowało się w powiecie lelowskim województwa krakowskiego, było własnością klasztoru kanoników regularnych[19]. Od około XVI wieku znaczenie miasta zaczęło słabnąć. Przyczyniło się do tego m.in. przesunięcie szlaku handlowego tak, aby przebiegał przez Częstochowę. Miasto zostało w dużym stopniu zniszczone w 1655 roku, w trakcie potopu szwedzkiego. Wymordowano wówczas prawie połowę ludności i spalono zabudowania[4][11][16][17].
Podczas powstania styczniowego mieszkańcy Mstowa brali udział w walkach przeciwko Rosjanom, służąc między innymi w oddziale kapitana Zygmunta Chmieleńskiego. W 1870 roku, w ramach represji po powstaniu, władze carskie skasowały prawa miejskie i włączyły miejscowość do gminy Wancerzów[11][16].
Podczas okupacji hitlerowskiej, w grudniu 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 650 Żydów. W sierpniu 1942 zostali wywiezieni do getta w Radomsku, a stamtąd do obozu zagłady Treblinka II i tam zamordowani[20].
Od 1952 roku Mstów jest siedzibą gminy. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Mstów. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa częstochowskiego.
Zabytki
- Klasztor kanoników regularnych (formalnie położony w sąsiednim Wancerzowie)[21][4],
- Układ urbanistyczny z XIII wieku, wraz z rynkiem[21][4],
- Cmentarz z kaplicą św. Wojciecha z XVII wieku[21],
- Tzw. dzielnica stodół z końca XIX wieku[4][16],
- Kapliczki, m.in. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Nepomucena[16],
- Budynki mieszkalne wykonane z kamienia wapiennego[4].
- Cmentarz żydowski w Mstowie.
Transport
Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka nr 786. Połączenie z Częstochową zapewnia linia autobusowa nr 30, która obsługiwana jest przez Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Częstochowie[22].
Funkcjonują także 3 linie Komunikacji Gminnej, obsługiwanej przez PKS Częstochowa[potrzebny przypis]:
- M1: Kobyłczyce - Brzyszów - Srocko - Mstów,
- M2: (Pniaki Mokrzeskie - Kuśmierki) - Krasice - Mokrzesz - Mstów,
- M3: Kuchary - Mstów.
Sport
We Mstowie od 1947 roku działa piłkarski Ludowy Klub Sportowy Warta.
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
