Nowe (gmina)

Nowe – gmina miejsko-wiejska w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie świeckim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie bydgoskim.

Nowe

gmina miejsko-wiejska
zabytkowy wiatrak w Nowem
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	świecki
TERC	0414063
Burmistrz	Czesław Woliński
Powierzchnia	106,36 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności	10 501[1]
• gęstość	98,4 os./km²
Nr kierunkowy	52
Tablice rejestracyjne	CSW
Adres urzędu: ul. Św. Rocha 5 86-170 Nowe
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw 10
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Nowe
Położenie na mapie Polski Nowe
53°39′N 18°44′E
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

W skład gminy wchodzi 10 sołectw: Bochlin, Gajewo, Mały Komorsk, Mątawy, Milewko, Morgi, Osiny, Rychława, Tryl, Zdrojewo.

Siedzibą gminy jest miasto Nowe.

Według danych z 30 czerwca 2007 gminę zamieszkiwały 10 693 osoby^[2]. Natomiast według danych z 31 grudnia 2017 roku gminę zamieszkiwało 10 371 osób^[3].

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2005 gmina Nowe ma obszar 106,36 km²^[4], w tym:

• użytki rolne: 59%
• użytki leśne: 26%

Gmina stanowi 7,22% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2007^[2]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	10 693	100	5385	50,4	5308	49,6
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	100,5		50,6		49,9

• Piramida wieku mieszkańców gminy Nowe w 2014 roku^[1].

Ochrona przyrody

Część obszaru gminy obejmuje Zespół Parków Krajobrazowych nad Dolną Wisłą – część północna oraz Wschodni obszar chronionego krajobrazu Borów Tucholskich. Na pograniczu województw znajduje się Rezerwat przyrody Wiosło Duże, którego część znajduje się w gminie Nowe.

Pomniki przyrody

Na terenie gminy znajduje się 13 pomników przyrody ożywionej.

Osobny artykuł: Pomniki przyrody w gminie Nowe.

Użytki ekologiczne

W gminie Nowe występuje jeden użytek ekologiczny, bagno w Twardej Górze o powierzchni 3,73 ha, na terenie Nadleśnictwa Dąbrowa^[5].

Zabytki

• zespół dworski w Kończycach obejmujący: dwór z połowy XIX w.; park; spichrz; obora; stodoła; kuźnia, nr 124/A z 10.01.1983
• kościół poewangelicki w Małym Komorsku, obecnie rzymskokatolicki filialny pod wezwaniem św. Floriana z 1904, nr A/47 z 31.12.2001
• kościół pomennonicki wraz z ogrodzeniem żeliwnym w Mątawach, obecnie rzymskokatolicki pod wezwaniem NMP Królowej Polski z lat 1896-98, nr A/16/1-2 z 23.12.1999
• drewniana chata holenderska w Mątawach 18 z 1811 roku, nr 339 z 28.02.1956
• zespół dworski w Milewie obejmujący: dwór z początku XIX w. przebudowany na przełomie XIX/XX w.; park z początku XIX; zabudowania folwarczne z przełomu XIX/XX w.; nr 143/A z 15.06.1985
• dzielnica Starego Miasta Nowego z połowy XIV w., nr 370 z 23.09.1957
• kościół parafialny pod wezwaniem św. Mateusza w Nowem z 1366 roku, nr IE 2391 z 19.03.1930
• kościół filialny franciszkanów pod wezwaniem św. Maksymiliana Kolbe w Nowem z lat 1311-50, nr IE 2392 z 19.03.1930
• kaplica pod wezwaniem św. Jerzego w Nowem z połowy XIV w., na cmentarzu przy ul. Kolejowej, nr KOK 5/50 z 12.07.1936
• cmentarz rzymskokatolicki w Nowem z II połowy XIX w., nr A/323/1 z 29.05.1992
• cmentarz rzymskokatolicki w Nowem z II połowy XVIII w., nr A/324/1 z 29.05.1992
• mury obronne z II połowy XIV w. w Nowem ul. Tylna, Pod Murami, Długa, Targowisko, nr 438 z 10.02.1960
• zamek krzyżacki z 1350 roku w Nowem, nr 386 z 16.10.1957
• wiatrak typu holenderskiego z XX w. w Nowem, nr 119/A z 27.09.1983
• pompownia z 1910 roku (muzeum) w Kończycach

Cmentarze ewangelickie

Na terenie gminy funkcjonowało wiele cmentarzy ewangelickich^[6] m.in. w Trylu (2), Mątawach, Pastwiskach, Zdrojewie, Morgach (3), Nowem (4), Bochlinie, Gajewie, Głodowie, Osinach, Rychławie. Oprócz cmentarzy na terenie gminy funkcjonował kościół ewangelicki i synagoga w Nowem oraz mennonicki dom modlitwy w Mątawach.

Pozostałe miejscowości niesołeckie

Dolne Morgi, Głodowo, Kończyce, Kończyce (kolonia), Kozielec, Milewo, Pastwiska, Piaski, Przyny, Twarda Góra, Zabijak, Zabudowania Gajewskie

Sąsiednie gminy

Dragacz, Gniew, Grudziądz, Osiek, Sadlinki, Smętowo Graniczne, Warlubie

Przypisy

1. Gmina Nowe w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14], liczba ludności na podstawie danych GUS.
2. Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 VI 2007 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2006. ISSN 1734-6118. (pol.). Brak numerów stron w książce
3. Gmina Nowe w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-03-09], liczba ludności na podstawie danych GUS.
4. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
5. Renata Sobieralska, Jarosław Pająkowski: Formy ochrony przyrody na terenie Ziemi Świeckiej. W: Jarosław Pająkowski: Przyroda Ziemi Świeckiej. Świecie: Towarzystwo Przyjaciół Dolnej Wisły, 1998, s. 134. ISBN 83-909579-0-6.
6. lapidaria.wikidot.com. [dostęp 2012-01-09].