Ogrody Watykańskie

Ogrody Watykańskie (wł. Giardini Vaticani) – zespół ogrodowo-parkowy o powierzchni około 23 hektarów w Watykanie.

Ogrody Watykańskie

Giardini Vaticani

Ogrody Watykańskie
Państwo	Watykan
Miejscowość	Watykan
Powierzchnia	23 ha
Data założenia	1279
Położenie na mapie Watykanu Ogrody Watykańskie
Położenie na mapie Włoch Ogrody Watykańskie
Położenie na mapie Lacjum Ogrody Watykańskie
Położenie na mapie Rzymu Ogrody Watykańskie
41°54′11″N 12°27′02″E
Strona internetowa

Mapa Watykanu z Ogrodami Watykańskimi

Na Ogrody Watykańskie składają się założenia ogrodowe i parkowe powstałe w różnych okresach historii siedziby papieży. Ogrody okalają budynki użyteczności publicznej i mieszkalne państwa-miasta. Od 2012 roku w ogrodach znajduje się 100 fontann, do których wodę doprowadza akwedukt zbudowany za papieża Pawła V. Ostatnią, dedykowaną św. Józefowi, ufundowało stowarzyszenie Patrons of arts in the Vatican Museum, ofiarowując ją papieżowi Benedyktowi XVI^[1][2].

Ogrody Watykańskie nie były dostępne dla turystów zwiedzających Watykan aż do czasów Piusa XII (pontyfikat 1939–1958).

Historia

Ogrody na Wzgórzu Watykańskim zostały założone przez papieża Mikołaja III w 1279 roku. Za jego pontyfikatu istniał w pobliżu Bazyliki św. Piotra na Watykanie papieski dwór obronny, będący jedną z oficjalnych rezydencji. Nie była to jednak siedziba tak okazała jak średniowieczny Pałac Laterański. Mikołaj III wzniósł nową rezydencję na Watykanie, a przy niej urządził rozległe ogrody. Ród Orsinich, z którego wywodził się Mikołaj III, posiadał swoją siedzibę w twierdzy Montegiordano, położonej naprzeciwko Zamku Świętego Anioła^[3]. Pierwsze ogrody papieskie składały się z sadów (łac. pomerium), łąk (łac. pratellum) oraz ogrodów w ścisłym tego słowa znaczeniu (łac. viridarium). Ogrody zlokalizowane były w pobliżu wzgórza Sant’Egidio, gdzie dzisiaj wznosi się Palazzetto del Belvedere i krużganki Muzeów Watykańskich^[4].

Papież Innocenty VIII zlecił architektowi Antoniemu del Pollaiolo wybudowanie letniej rezydencji, tzw. wł. Palazzetto del Belvedere. Z biegiem wieków na terenach pierwotnych ogrodów, pomiędzy pałacem papieża Mikołaja III a letnią rezydencją, kolejni papieże wznosili nowe budowle. Juliusz II zlecił Donato Bramantemu połączenie Pałacu Apostolskiego z Belwederem. W ten sposób powstały dwie dwupiętrowe równoległe galerie z tarasami. Budowę ukończono w 1546 roku. Zewnętrzną granicę państwa i w dużej części ogrodów wyznacza linia murów wzniesionych za pontyfikatów Pawła III i Piusa IV^[1].

Za pontyfikatu Piusa IV wzniesiony został Domek Piusa IV (wł. Casina di Pio IV). Jest on zabytkiem sztuki renesansowej. Autorami projektu byli: Pirro Ligorio i Sallustio Peruzzi. Obok domku urządzono w czasach Piusa V ogród botaniczny. Za Grzegorza XIII zbudowano tzw. Wieżę Wiatrów (wł. Torre dei Venti), pierwsze watykańskie obserwatorium astronomiczne. Znaczenie Ogrodów Watykańskich pomniejszyło wybudowanie Pałacu Kwirynalskiego jako letniej rezydencji papieży, a w XVII wieku nabycie willi w Castel Gandolfo^[1].

Papież Leon XIII wzniósł na szczycie Wzgórza Watykańskiego skromną willę, gdzie spędzał dużo czasu. Za Piusa X willę połączono podziemnym przejściem z Pałacem Apostolskim. Po podpisaniu Traktatu Laterańskiego w 1929 roku na terenie ogrodów zbudowano: Pałac Gubernatorski, Pałac Trybunału, Pałac św. Karola, stację kolejową, Kolegium Etiopskie oraz siedzibę Radia Watykańskiego^[1].

Opis

Ogrody Watykańskie zajmują prawie połowę obszaru Państwa Watykańskiego^[4]. Zajmują stok Wzgórza Watykańskiego. Z trzech stron otoczone są murami obronnymi z bastionami. Od strony wschodniej przylegają do absydy Bazyliki św. Piotra i długiego skrzydła Muzeów Watykańskich^[1].

Plac Pierwszych Męczenników

Wchodząc na teren ogrodów pod Łukiem Dzwonów (wł. Arco delle Campane), na lewo od monumentalnych schodów do bazyliki, mija się Plac Pierwszych Męczenników (wł. Piazza dei Protomartiri). Jest to teren dawnego Cyrku Nerona (wł. Circo di Nerone)^[5]. Marmurowa płyta znajduje się w miejscu, w którym do 1584 roku stał egipski obelisk, przeniesiony na środek Placu Świętego Piotra. Do placu przylega od południa Kolegium Teutońskie^{[uwaga 1]} z cmentarzem (Campo Santo Teutonico), od zachodu kanonia i zakrystia, od północy bazylika^[1].

Plac św. Marty

Osobny artykuł: Domus Sanctae Marthae.

Na zachód od pl. Pierwszych Męczenników znajduje się Plac św. Marty. Bierze swą nazwę od nieistniejącego kościoła dedykowanego św. Marcie, siostrze św. Łazarza. W latach trzydziestych XX wieku wzniesiono przy nim pałace św. Karola i Trybunału oraz Dom św. Marty. Na zachód od Pałacu Trybunału znajdują się Pracownia Mozaik i watykańska stacja kolejowa. Na północ od Pałacu Trybunału usytuowany jest abisyński kościół św. Stefana^[1].

• 
  Kościół św. Stefana
• 
  Kwitnący oleander

Okolica Pałacu Gubernatoratu

Osobny artykuł: Pałac Gubernatoratu w Watykanie.

Na północ od stacji i pracowni mozaik zlokalizowany jest Pałac Gubernatoratu (wł. Palazzo del Governatorato) z kaplicą Santa Maria Regina della Famiglia. Na trawniku przed siedzibą gubernatora ogrodnicy sadzą klomb kwiatowy w kształcie herbu panującego papieża. Rośliny zmieniane są w zależności od pór roku. Na północ od herbu z kwiatów fontanna, za nią statua św. Piotra^[1].

Z pałacem sąsiaduje od strony zachodniej mur przyporowy ozdobiony wapiennymi skałami, przy nim ogród skalny. W ogrodzie skalnym znajduje się fontanna w formie omszałej groty. Na południe od Pałacu Gubernatoratu, ponad torami kolejowymi wykonana w trawertynie duża fontanna^[1].

• 
  Pałac Gubernatoratu (2014)
• 
  Kaplica Santa Maria Regina della Famiglia
• 
  Herb papieski z kwiatów (2017)
• 
  Statua św. Piotr
• 
  Kaktusy w pobliżu Pałacu Gubernatoratu
• 
  Stacja kolejowa i fontanna

Ogród włoski

Na zachód od Pałacu Gubernatoratu, między budynkiem Kolegium etiopskiego i Radiem Watykańskim znajduje się Ogród włoski. Jego niskie żywopłoty wyznaczają kształty grządek kwiatowych i trawników. Ozdobą ogrodu są dwie okrągłe fontanny^[1].

• 
  Ogród włoski (2005)
• 
  Ogród włoski (2012)
• 
  Ogród włoski (2014)
• 
  Kolegium etiopskie
• 
  Fontanna w pobliżu Kolegium etiopskiego
• 
  Ogród w pobliżu Kolegium etiopskiego
• 
  Kopuła bazyliki od strony Kolegium etiopskiego

Okolica Wieży św. Jana

Wieża jest częścią murów z czasów papieża Leona IV. Wieża stoi na szczycie wzniesienia. W jej wnętrzu urządzone są apartamenty, z których korzystał Jan XXIII^[6], patriarcha Atenagoras oraz Jan Paweł II, gdy przygotowywano jego mieszkanie w Pałacu Apostolskim zaraz po wyborze w październiku 1978 roku. W pobliżu dzwon Wielkiego Jubileuszu 2000 i kapliczka dedykowana św. Teresie z Lisieux. Figura świętej jest kopią rzeźby z karmelu w Lisieux^[1].

Na łagodnym stoku opadającym w kierunku północno-wschodnim od heliportu części leśnej urządzono ogród z sezonowymi kwiatami. Ogród zdobi fontanna i pomnik św. Juana Diego. Od północnego zachodu granicę ogrodu wyznacza zewnętrzny mur graniczny z XVI wieku, od południowego wschodu mur z czasów papieża Leona IV. Na końcu ogrodu znajduje się kopia Groty Lourdzkiej z 1902 roku oraz współczesna rzeźba upamiętniająca zamach na Jana Pawła II w 1981 roku^[1].

• 
  Wieża św. Jana i fragment murów z XVI w.
• 
  Dzwon Wielkiego Jubileuszu
• 
  Pomnik św. Juana Diego
• 
  Okolica pomnika Juana Diego
• 
  Chaczkar
• 
  Kopia Groty lourdzkiej
• 
  Kopia Groty lourdzkiej

Ogród francuski

Na północny wschód od Groty Lourdzkiej znajduje się dawna Wieża Leona XIII i fragment średniowiecznych murów. Na rezydencję letnią zamienił wieżę papież Leon XIII. Dzisiaj jest ona siedzibą studia Radia Watykańskiego. Z wieżą sąsiaduje ogród w stylu francuskim, z fontannami i arkadami obsadzonymi różami^[1].

• 
  Ogród francuski
• 
  Ogród francuski
• 
  Fontanna
• 
  Kopuła bazyliki widziana z ogrodu francuskiego
• 
  Ogród różany

Ogród angielski

Na północ od Klasztoru Mater Ecclesiae zaczynają się tereny parkowe w obszarze Państwa Papieskiego, pozostawione z dziko rosnącymi dębami, wiązami i krzewami śródziemnomorskimi. Park poprzecinany jest alejkami z rzeźbami, marmurowymi esedrami i ławkami. Jedna z rzeźb przedstawia św. Piotra w okowach^{[uwaga 2]}. W parku znajdują się też fontanny. Na skraju parku usytuowana jest duża Fontana dell’Aquilone (pol. Fontanna Akwilona), której fundatorem był papież Paweł V z rodu Borghese, projektantem Giovanni Vasanzio^[1].

• 
  W ogrodzie angielskim
• 
  W ogrodzie angielskim

Domek Piusa IV

Osobny artykuł: Domek Piusa IV.

Na wschód od ogrodów angielskich, otoczony ogrodem z klombami, znajduje się Domek Piusa IV (wł. Casina di Pio IV). Willę tę zaprojektował Pirro Ligorio. Prace trwały 1558–1561. Ukończono więc ją już za pontyfikatu Piusa IV. Loggię od willi oddziela eliptyczny dziedziniec. Dolna część loggi stylizowana jest na nimfeum. Duży posąg w nimfeum przedstawia boginię Kybele. Sklepienia sal willi zdobią freski Federica Zuccarego, Santiego di Tito i Federica Barocciego. Willa jest siedzibą Papieskiej Akademii Nauk (wł. Pontificia accademia delle scienze)^[1].

• 
  Domek Piusa IV
• 
  Dziedziniec
• 
  Loggia
• 
  Drzewa w pobliżu loggi
• 
  Drzewa w pobliżu loggi
• 
  Fragment drzewostanu

Kwadratowy ogród

Przed budynkiem Pinakoteki Watykańskiej znajduje się Kwadratowy ogród (wł. Giardino Quadrato). Jest on pozostałością tzw. Sekretnego ogrodu z czasów papieża Pawła III^[1].

• 
  Kwadratowy ogród
• 
  Fontanna
• 
  Herb Grzegorza XVI na fontannie

Fontanna Najświętszego Sakramentu

Osobny artykuł: Fontana del Sacramento.

Na południowy wschód od parku przed Domkiem Piusa IV, oparta o budynek dawnej mennicy, znajduje się Fotnanna Najświętszego Sakramentu (wł. Fontana del Sacramento). Wytryskująca promieniście woda imituje monstrancję. Przy schodach do Pałacu Apostolskiego została zbudowana na wzór pompejański niewielka Fontanna Zwierciadeł, którą zdobi różnokolorowa mozaika^[1].

• 
  Fontanna Najświętszego Sakramentu
• 
  Ściana dawnej mennicy
• 
  „Tempietto”

Urzędy i siedziby instytucji

Na obszarze ogrodów rozsiane są budynki stanowiące siedziby urzędów i instytucji, m.in.^[4]:

• Pałac Gubernatoratu
• Watykańska Stacja Kolejowa
• Klasztor Mater Ecclesiae
• Kolegium etiopskie (wł. Collegio Etiopico)
• Centrale Trasmittente Marconi (Radio Watykańskie)
• Heliport Watykan

Zobacz też

• Fontana della Galera

Uwagi

1. Pierwsze w Rzymie hospicjum dla pielgrzymów z ziem Franków.
2. Autorka A. Dupré, wyk. 1887.

Przypisy

1. Adam Bujak: W ogrodach Watykanu i Castel Gandolfo. Włodzimierz Rędzioch (tekst). Warszawa: Sport i Turystyka, 1990, s. 8–16. ISBN 83-217-2807-3.
2. 59 curiosità sul Vaticano. Gaeta: Passerino Editore, 2018. ISBN 978-88-9345-688-3. [dostęp 2022-07-02]. (wł.). Brak numerów stron w książce
3. Franca Allegrezza: Niccolò III (Enciclopedia dei Papi). treccani.it. [dostęp 2022-06-29]. (wł.).
4. Safari the Globe: Vatican City. Wyd. 2. Lulu Press, 2014. ISBN 978-1-312-29086-0. [dostęp 2022-06-29]. (ang.). Brak numerów stron w książce
5. Andrzej Grajewski: Cyrk Nerona. gosc.pl, 2007-07-30. [dostęp 2022-06-26]. (pol.).
6. Jerzy Ambroziewicz: Watykańskie ABC. Warszawa: Iskry, 1987, s. 25. ISBN 83-207-1042-1.

Bibliografia

• Adam Bujak: W ogrodach Watykanu i Castel Gandolfo. Włodzimierz Rędzioch (tekst). Warszawa: Sport i Turystyka, 1990. ISBN 83-217-2807-3. (pol.). Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Ogrody Watykańskie w Wikimapii

Kontrola autorytatywna (ogród):

• VIAF: 304910612
• GND: 4654037-4