Ratusz w Oleśnicy
ratusz w Polsce, zabytek Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ratusz w Oleśnicy – zabytkowa budowla na oleśnickim rynku będąca historyczną i obecną siedzibą władz miejskich.
Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.
 nr rej. A/3547/970 z 08.04.1963[1]. | |
 Ratusz w Oleśnicy (2013) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
Rynek - Ratusz, 56-400 Oleśnica |
| Styl architektoniczny | |
| Ukończenie budowy |
1410 |
| Ważniejsze przebudowy |
1536, 1664, 1826, 1892 |
| Zniszczono |
1535, 1730, 1823, 1945 |
| Odbudowano |
1730, 1826, 1958–1964 |
Położenie na mapie Oleśnicy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu oleśnickiego  | |
 51°12′34″N 17°22′47″E | |
Pierwszy murowany, gotycki ratusz w mieście wybudowano w pierwszej połowie XV wieku po ukonstytuowaniu się w mieście rady miejskiej i wykupie urzędu wójtowskiego od księcia. Wielokrotnie ulegał zniszczeniom, spaleniom i przebudowom. W roku 1826 uzyskał swój obecny klasycystyczny wygląd. Wówczas ratusz zatracił dwubudynkowy charakter. Po zniszczeniach powstałych w wyniku II wojny światowej został odbudowany w latach 1958–1964.
Od 2009 roku codziennie z wieży ratusza odtwarzany jest hejnał autorstwa Edmunda Kwaśniewskiego.
Murowany ratusz w Oleśnicy powstał w pierwszej połowie XV wieku[2]. Wcześniej nie było żadnego budynku władz miejskich na oleśnickim rynku. Znajdowały się na nim kramy i murowane sukiennice, z których działalności książę czerpał zyski. Do tego czasu w mieście nie istniała rada miejska. Z 1393 roku pochodzą pierwsze informacje na temat domu wójta, ale znajdował się on na uboczu rynku[3]. W 1403 roku Konrad III Stary wydał przywilej umacniający pozycję mieszczan w całym księstwie; być może przyczyniło się do powstania rady miejskiej, gdyż w 1407 roku wykupiła on od księcia urząd dziedzicznego wójtostwa, usamodzielniając się tym samym we władaniu miastem. Według historiografa Johannesa Sinapiusa murowany ratusz wzniesiono w 1410 roku[4][5]. Miał być to gotycki, jednonawowy, dwupiętrowy budynek na planie prostokąta, ulokowany na miejscu dawnego domu kupieckiego[5]. Do ratusza przylegała kwadratowa wieża z dzwonnicą, ale nie wiadomo, czy powstała w tym samym czasie[6], czy wzniesiono ją jeszcze przed 1500 rokiem[3]. W 1535 roku ratusz ulega częściowemu uszkodzeniu przez burzę. W następnym roku zakończono jego odbudowę, podnosząc jednocześnie wieżę o nadbudowę o oktagonalnym kształcie zwieńczoną gankiem dla trębacza. Hełm wieży pokryty był blachą[3][5][6]. W 1539 roku oleśnicki ratusz wizytowany był przez radnego z Poznania, który szukał wzoru do odbudowy poznańskiego ratusza[6].
Na przełomie wieków XVI i XVII w północnym skrzydle budynku mieściły się siedziba burmistrza, kancelaria, archiwum i sale kupieckie, a także odbywały się zebrania rady miejskiej, sądy i zebrania mieszczan. W pozostałych częściach ratusza mieściły się pomieszczenia straży i więzienia[3].
Przed 1650 rokiem rada miejska wykupuje pomieszczenia w sąsiadującym budynku w celu powiększenia ratusza. Część ta była później nazwana skrzydłem południowym[5]. Na grafikach z drugiej połowy XVII wieku budynek ratusza ma już renesansowy charakter[3]. W 1664 roku w związku ze złym stanem budynku ratusza książę Sylwiusz Nimrod Wirtemberski nakazał jego renowację i przebudowę[7][5].
W 1730 roku w Oleśnicy wybuchł pożar, który doprowadził do zniszczenia dużej części miasta[8], w tym także miejskiego ratusza, który odbudowano w tym samym roku[4]. W 1766 roku w wyniku burzy doszło do zapalenia się wieży[3].
W marcu 1823 roku doszło do kolejnego pożaru w mieście, w którym spłonął ratusz wraz z wieżą[9]. Wieżę odbudowano w 1825 roku, co miała upamiętnić data na chorągiewce[5]. Prace nad samym budynkiem zakończono w roku 1826. Nadały one budowli klasycystyczną formę[10]. Jednocześnie ratusz zatracił swoją dwubudynkową formę. Połączono ratusz z ówczesnym skrzydłem południowym i przyległym budynkiem mieszkalnym[3]. W ten sposób budynek zyskał trzy wejścia od frontu: dwa do samego ratusza i sądu, a trzecie do przylegających budynków i posterunku policji oraz aresztu[3]. Elewacja frontu zyskała jednolitą formę z dwoma naczółkami[6]. W 1850 roku w budynku umieszczono także areszt wojskowy[3].
W 1873 roku przed budynkiem ratusza odsłonięto Kolumnę Zwycięstwa w celu upamiętnienia zwycięstwa w wojnie francusko-pruskiej[11].
W 1892 roku doszło do kolejnej przebudowy ratusza. Jego główna część została połączona ze skrzydłem południowym[3]. W ścianach klatki schodowej wmurowano kamienne płyty herbowe z XVI i XVII wieku, pochodzące ze starego ratusza i z innych zabytków miasta, m.in. Bramy Wrocławskiej[2][6]. Na dachu budynku umieszczono dwa pionowe maszty flagowe[5].
Prawdopodobnie w 1911 roku przeprowadzono elektryfikację ratusza[5]. W 1930 roku, w celu likwidacji witryn sklepowych na parterze w elewacji frontu, na parterze budynku południowego zwiększono liczbę pomieszczeń na cele handlowe[5]. W 1934 roku hełm wieży został ponownie pokryty blachą[3].
W roku 1945 ratusz został w dużej części zniszczony. Po wojnie odgruzowano go i podjęto decyzję o rozebraniu elementów, które groziły zawaleniem. W 1958 roku Jerzy Dąbrowski sporządził plan odbudowy ratusza. W tym samym roku rozpoczęto prace remontowe i budowlane, które zakończono w 1964 roku[3]. Budynek został odbudowany, z zachowaniem ocalałej wieży i fragmentów średniowiecznych murów. Przy rekonstrukcji odtworzono klasycystyczne elewacje i inne detale architektoniczne[2]. Od południa bryłę zamknięto nowo wybudowanym skrzydłem, w którym otwarto hotel „Śląsk” z elewacją nawiązującą do zrekonstruowanej klasycystycznej elewacji ratusza[6].
W 1989 roku zamknięto hotel i jego miejsce zajął urząd miejski. W 2008 roku na dachu budynku ratusza zamontowano maszt na flagę oraz syreny alarmowe. W 2009 roku zapadła decyzja o codziennym odtwarzaniu z wieży hejnału miejskiego autorstwa Edmunda Kwaśniewskiego o godzinie 12:00[5][12].
Ratusz jest umiejscowiony w centrum Oleśnicy, w bloku zabudowy śródrynkowej zajmując jego północno-zachodnią część[10][6]. Jest budynkiem trójkondygnacyjnym, w którego skład wchodzą trzy skrzydła z wewnętrznym dziedzińcem. Dziedziniec jest zamknięty od południa czterokondygnacyjnym budynkiem[6]. Nad ratuszem góruje najstarsza jego część – wieża. Na dole czworoboczna, a od piątej kondygnacji ośmioboczna, z tarczami zegarowymi i galeryjką widokową w najwyższej części[6][10]. Szczyt wieży wieńczy hełm z latarnią[2]. Skrzydła północne, zachodnie i wieża są podpiwniczone. Piwnice znajdują się również pod wewnętrznym dziedzińcem[6]. Wszystkie skrzydła budynku nakryte są dachami dwuspadowymi[2].
W skrzydle północnym zachowała się klatka schodowa ze spocznikiem z XIX wieku. Doświetlona jest okulusami i oknami typu porte fenetre. Pozostałe klatki schodowe w budynku zostały ocenione jako bezstylowe i powstały w latach 1960–1965[6].
Elewacje skrzydeł zdobione są profilowanymi gzymsami. Wyróżnia się elewacja frontowa ze względu na wejście ulokowane w pseudoryzalicie, nad którym znajduje się fronton z pilastrami porządku wielkiego. Fronton zwieńczony jest trójkątnym szczytem. Każde piętro budynku zaznaczone jest pseudoboniowaniem[6].
Ratusz i Kolumna Zwycięstwo od frontu
Ratusz i Kolumna Zwycięstwa od ul. Sejmowej
Ratusz od strony południowej rynku
Ratusz od strony północno-zachodniej rynku
Ratusz nocą
Wieża ratuszowa strony wschodniej rynku
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
