Rewolucja w Mongolii (1911)
mongolskie powstanie niepodległościowe przeciwko Cesarstwu Chin w 1911 roku Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rewolucja w Mongolii w 1911 roku – mongolskie powstanie niepodległościowe przeciwko Cesarstwu Chin z 1911 roku, w wyniku którego utworzono Chanat Mongolii.
.jpg) Dowódcy mongolscy Togtokh i Bayar (1913) | |||
| Czas |
1911 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
niezadowolenie z 200-letniego chińskiego ucisku | ||
| Wynik |
odzyskanie niepodległości i utworzenie feudalno-teokratycznego rządu | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
Położenie na mapie Mongolii  | |||
 47°54′48,6″N 106°54′23,9″E | |||
Do 1911 roku Mongołowie niemal całkowicie stracili kontrolę polityczną, militarną i ekonomiczną nad swoim terytorium etnicznym na rzecz Mandżurów i chińskich kupców[1]. Rewolucja Xinhai, która ostatecznie doprowadziła do obalenia dynastii Qing[2], miała bezpośredni wpływ na wydarzenia w Mongolii i doprowadziła do proklamowania niepodległości tego kraju, co nastąpiło w Urdze[3] 18 listopada 1911 roku[2].
Rewolucję poprzedziła tajna narada świeckich i religijnych dygnitarzy w Urdze w lipcu 1911 roku, której przewodniczył bogd gegeen[4]. Ustalono na niej, że sytuacja polityczna sprzyja odzyskaniu niepodległości przez Mongolię[4]. O postanowieniach narady poinformowano rosyjskiego konsula i wystosowano poselstwo do Rosji[4]. Mongolskie działania rewolucyjne zostały poparte przez Imperium Rosyjskie[2] (ale dopuszczano jedynie autonomię Mongolii w ramach Chin[5]), na co wpłynęła mongolska delegacja do Petersburga[6], która wyruszyła latem 1911 roku[5].
Obalenie władzy dynastii Qing oraz powstanie niezależnego państwa mongolskiego ogłoszono w listopadzie 1911 roku[5]. Oficjalna proklamacja niepodległości została opublikowana 1 grudnia 1911 roku[7]. Nowe państwo nazwano Imperium Mongolii[8] (Chanat Mongolii), a 8. dżawdzandamba[9] został ogłoszony Bogda Chanem – władcą Mongolii Zewnętrznej[2]. Jego intronizacja nastąpiła 16 grudnia 1911 roku w klasztorze Da Chüree w Urdze, przyjął on wówczas tytuł „Wyniesionego przez wielu”[5]. Urga została stolicą państwa, zmieniono jej nazwę na Nijslel Chüree[5]. Ustanowiono nową flagę z symbolem sojombo[5].
Utworzono armię, która składała z 20 000 żołnierzy, w Urdze szkoliło ją wojsko rosyjskie[2].
Chiny nie uznały niepodległości Mongolii, ale na skutek zaangażowania w wewnętrzne konflikty nie podjęły od razu żadnych działań w celu wzmocnienia jedności terytorialnej[2]. 3 listopada 1912 roku podpisano traktat mongolsko-rosyjski, w którym Rosja uznała oddzielenie się Mongolii od Chin, jednak de facto nie uznała niepodległości Mongolii z uwagi na obawy ewentualnych negatywnych reakcji innych imperiów[4], co sprowadzało się w praktyce do uznania Mongolii Zewnętrznej za terytorium objęte rosyjskim protektoratem[2].
Urzędnicy chińscy zostali wydaleni z terytorium Mongolii[10], w końcu listopada 1911 roku mandżurski namiestnik z Urgi opuścił Mongolię[4], natomiast namiestnik z Kobdo nie uznał nowej mongolskiej władzy, co doprowadziło do oblężenia jego twierdzy w 1912 roku przez wojska mongolskie pod dowództwem Maksordżaba i Manlaibaatara Damdinsürena[11].
Mongolia odzyskała niepodległość po ponad 200 latach chińskiej niewoli i stała się państwem teokratycznym[11] i feudalnym[12]. Utworzony w grudniu 1911 roku rząd był zarządzany przez wysokiej rangi duchownego Cerena Czimida, natomiast ministrem spraw zagranicznych mianowano Chandę Dordżiego[13]. Rząd chiński podpisał w listopadzie 1913 roku deklarację rosyjsko-chińską, w której uznawał autonomię okręgu kobdoskiego oraz czterech chałchaskich ajmaków[11]. Władze Mongolii dążyły jednak do przyłączenia Mongolii Wewnętrznej[14]. Ostatecznie zawarto trójstronne mongolsko-chińsko-rosyjskie porozumienie w maju 1915 roku w Kiachcie, które potwierdzało autonomiczny statut Mongolii Zewnętrznej na arenie międzynarodowej[14], jednak pod formalnym zwierzchnictwem Chin[12] – Mongolia ponownie stanowiła część Chin[5].
Pomimo przejęcia władzy przez Mongołów sytuacja Mongolii nie uległa znaczącej poprawie: sądownictwo działało na wcześniejszych zasadach, a wysocy dostojnicy religijni dążyli do osiągnięcia własnych korzyści materialnych; doszło także do otrucia premiera Sajn-nojon-chana i ministra Chandy Dordżiego[14]. Z pozytywnych zmian należy wymienić poprawę losu aratów, którzy już nie musieli utrzymywać obcego aparatu państwowego i wojsk mandżurskich, a także przerwanie akcji kolonizacyjnej[14].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
