Pchły (Siphonaptera, Aphaniptera) – rząd[uwaga 1] owadów zaliczanych do podgromady owadów uskrzydlonych, wtórnie bezskrzydłych. Posiadają ciało bocznie spłaszczone, silnie rozwinięte odnóża, umożliwiające im długie skoki. Narządy gębowe pchły są typu kłująco-ssącego, całe ciało pokrywa twardy oskórek ze szczecinkami lub ząbkami skierowanymi do tyłu. Pchły osiągają wielkość od 1 do 6 mm[1], a nawet do 10 mm[2] i są ciemno ubarwione. Rozwój osobniczy pcheł odbywa się z przeobrażeniem zupełnym. Są kosmopolitycznymi pasożytami zewnętrznymi ptaków i ssaków[2].
| Siphonaptera | |||
| Latreille, 1825 | |||
 Pchła widziana pod mikroskopem elektronowym. Obraz w fałszywych kolorach. | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd |
pchły | ||
| Synonimy | |||
| |||
Systematyka
W 2005 roku znanych było 2005 gatunków i 828 podgatunków pcheł należących do 242 rodzajów[3]. Rząd pchły (Siphonaptera) dzielimy na 4 infrarzędy, te z kolei w sumie na 18 rodzin[3][2]:
- Infrarząd Pulicomorpha
- Rodzina Ancistropsyllidae
- Rodzina Coptopsyllidae
- Rodzina Malacopsyllidae
- Rodzina Pulicidae
- Rodzina Rhopalopsyllidae
- Rodzina Tungidae
- Rodzina Vermipsyllidae
- Infrarząd Pygiopsyllomorpha
- Rodzina Lycopsyllidae
- Rodzina Pygiopsyllidae
- Rodzina Stivaliidae
- Infrarząd Hystrichopsyllomorpha
- Rodzina Chimaeropsyllidae
- Rodzina Hystrichopsyllidae
- Rodzina Macropsyllidae
- Rodzina Stephanocircidae
- Infrarząd Ceratophyllomorpha
- Rodzina Ceratophyllidae
- Rodzina Ischnopsyllidae
- Rodzina Leptopsyllidae
- Rodzina Xiphiopsyllidae
Analiza genetyczna (badania pod kierownictwem Erika Tihelki[4]) wykazała, że pchły,uznawane dotąd za odrębny rząd, powinno zaliczać się do pasożytniczych wojsiłek[4]; pchły okazały się najbliżej spokrewnione z małą rodziną Nannochoristidae, której przedstawiciele żywią się nektarem[4].
Najpospolitsze gatunki
- pchła ludzka (Pulex irritans)
- pchła szczurza (Xenopsylla cheopis)
- pchła piaskowa (Tunga penetrans)
- pchła kocia (Ctenocephalides felis)
- pchła psia (Ctenocephalides canis)
Cykl rozwojowy pcheł
- Dorosłe pchły atakują zwierzęta i ssą krew. W ciągu doby potrafią jej wypić 20 razy więcej, niż same ważą. W przypadku braku swojego preferowanego żywiciela poszukują innych, na przykład ludzi. Po 1–2 dniach zaczynają składać jaja.
- Zależnie od gatunku jedna pchła w trakcie swojego życia może złożyć 600-2000 jaj. Najczęściej są składane na skórze (w sierści) zwierzęcia, a następnie spadają z niego w miejscach jego przebywania.
- Wykluwające się z jaj larwy chowają się w miejscach, gdzie światło nie ma dostępu; w mieszkaniach np. w dywanach, wykładzinach czy pod meblami. Żywią się między innymi odchodami dorosłych osobników, przypominającymi czarne ziarenka piasku.
- Larwy przekształcają się w kokonach w dorosłe osobniki. Jeśli w środowisku znajdują się żywiciele (zwierzęta), wytwarzane przez nich wibracje podłoża i ciepło powodują, że pchły uwalniają się z kokonów i atakują. Pchły zamknięte w kokonach potrafią przeżyć parę miesięcy, czekając na żywiciela.
Zależnie od temperatury cały cykl rozwojowy (1-4) trwa nie dłużej niż 2-3 tygodnie. W niskich temperaturach cykl rozwojowy pcheł jest zahamowany.
Problemy zdrowotne powodowane przez pchły
- Wywołują alergiczne pchle zapalenie skóry (APZS).
- Przenoszą tasiemce psie (Dipylidium caninum) u psów, kotów i ludzi, a zwłaszcza małych dzieci.
- Doprowadzają u młodych zwierząt do znacznej utraty krwi i anemii.
- Roznoszą zarazki chorobotwórcze (dżumy, tularemii, wąglika, riketsje gorączki śródziemnomorskiej i endemicznego duru mysiego oraz wirusa białaczki kociej – ang. FeLV).
Zwalczanie pcheł
Środki o niskiej skuteczności (prewencyjne)
- Częste odkurzanie.
- Szampony przeciwpchelne.
- Pudry przeciwpchelne.
- Obroże przeciwpchelne.
Środki o umiarkowanej skuteczności
- Usunięcie i wypranie lub umycie w wodzie z octem wszystkich tkanin, np. dywanów, narzut, znajdujących się w pomieszczeniach zasiedlonych przez pchły (patrz punkt 3. cyklu rozwojowego pcheł).
- Zastosowanie uniwersalnych preparatów owadobójczych w aerozolu przeciwko owadom biegającym (działają prawie wyłącznie na dojrzałe osobniki).
Środki o dużej skuteczności
- Proszki owadobójcze rozsypywane w ciemnych miejscach mieszkania, np. pod łóżkami (patrz punkt 3 cyklu rozwojowego pcheł).
- Nowoczesne krople typu SPOT ON, wcierane w punkty na ciele zwierząt domowych, porażające system nerwowy pcheł.
- Nowoczesne aerozole lub atomizery owadobójcze.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
