Ulica Makowa we Wrocławiu
ulica we Wrocławiu na osiedlu Grabiszyn Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ulica Makowa – ulica położona we Wrocławiu na osiedlu Grabiszyn, w dawnej dzielnicy Fabryczna. Ulica ma 635 m długości i biegnie od alei Pracy do ulicy Kreślarskiej i dalej jako sięgacz[uwaga 1]. Ulica ta powstała w ramach budowy Osiedla Mieszkaniowego Grabiszyn, prowadzonej w latach 1919-1926. Przy ulicy znajduje się kilka zachowanych z tamtego okresu budynków ujętych w gminnej ewidencji zabytków, a sama ulica na całej swojej długości przebiega przez obszar, którego układ urbanistyczny podlega ochronie i również wpisany jest do gminnej ewidencji zabytków.
| Grabiszyn | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Od nr 33 w kierunku wschodnim | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość |
635 m | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Poprzednie nazwy |
Dahlienweg | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 51°05′34,130″N 16°59′25,855″E | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ulica Makowa biegnie przez teren zagospodarowany niegdyś jako istniejące do początku XX wieku ogrody, sady (Eichborngarten) i rezydencja należących do Ludwiga Eichborna, patrycjusza i bankiera[1][2]. W 1891 roku po wschodniej stronie opisanych terenów rozpoczęła się budowa tak zwanej Towarowej Obwodnicy Wrocławia. Linię uruchomiono w 1896 roku[3]. Na początku XX wieku ogrody i sady zostały przekształcone w ogrody działkowe[2]. Obszar obejmujący opisane miejsca przez które przebiega współczesna ulicy Makowa włączony został w granice Wrocławia w 1911 r.[4][5].
W 1919 powstała spółdzielnia Siedlungsgeselleschaft Eichborngarten (Spółdzielnia Osiedlowa Eichborngarten), działająca w ramach polityki spółdzielczości mieszkaniowej Republiki Weimarskiej. Nazwa tej spółdzielni nawiązywała bezpośrednio do miejsca budowy pierwszego osiedla na terenie ogródków urządzonych w miejscu wyżej opisanych ogrodów i sadów Eichborna[1][2][6][7][8]. Inwestycja ta realizowana była w latach 1919–1926 na podstawie projektu Paula Heima powstałego przy współpracy z architektem Albertem Kempterem[1][2][9][10][11]. Obejmowała obszar 30 ha rozciągający się pomiędzy aleją generała Józefa Hallera, ulicą Grabiszyńską i wyżej wspomnianymi torami kolejowymi. Osiedle przeznaczone było dla około 3 700 mieszkańców. Zbudowano wówczas około 800 domów jedno- i wielorodzinnych, z ogrodami o powierzchni od 80 od 600 m². W rejonie samej ulicy Makowej powstały niskie domy z ogrodami, charakteryzujące się prostokątnymi bryłami i spadzistymi dachami[1][2][8].
Zaprojektowane osiedle ogrodowe typu street cum square naśladowało angielskie wzorce kompozycyjne[1][11]. Centrum układu urbanistycznego i kompozycyjnego tego osiedla stanowił plac (plac Bzowy) i główna oś całego założenia w postaci wychodzącej z tego placu ulicy (ulica Bzowa), których zamknięciem po stronie południowej jest ulica Makowa. Zarówno plac jak i ulica zagospodarowane były terenami zieleni[1][12]. Całość osiedla dopełniała obrzeżna zabudowa wielorodzinna przy obecnej alei generała Józefa Hallera[13].
W wyniku działań wojennych prowadzonych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 r. znaczna część zabudowy uległa zniszczeniu[14]. Ta część miasta została zdobyta przez Armię Czerwoną stosunkowo wcześnie, bo już w lutym 1945 r., kiedy to front dotarł w rejon ulicy Jemiołowej, a kolejne walki skutkowały zniszczeniami w dalej części miasta[15][16][17].
W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:
Niemiecka nazwa ulicy – Dahlienweg – nosiła miano ulicy Daliowej, gdyż słowo Dahlie w języku niemieckim oznacza w tłumaczeniu na język polski – dalię[18]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Wrocławia i ogłoszona w okólniku nr 33 z 15.05.1946 r.[20].
Ulica łączy się z następującymi drogami publicznymi, kołowymi oraz innymi drogami[22]:
| powiązanie | droga | foto | opis |
|---|---|---|---|
| skrzyżowanie | aleja Pracy | ||
| skrzyżowanie | ulica Księgowa | ||
| skrzyżowanie | ulica Pierwiosnkowa |  |
w lewo i w prawo |
| skrzyżowanie | ulica Słonecznikowa |  |
w prawo |
| ulica Bzowa | w lewo | ||
| skrzyżowanie | ulica Bzowa |  |
w lewo |
| skrzyżowanie | ulica Chabrowa | ||
| skrzyżowanie | ulica Różana | ||
| sięgacz | koniec ulicy |
Do ulicy Makowej przypisana jest droga gminna[uwaga 2], o długości 635 m, biegnąca od alei Pracy do ulicy Kreślarskiej i dalej jako sięgacz[uwaga 1] (numer drogi 106106D[uwaga 3], numer ewidencyjny drogi G1061060264011)[20][23]. Droga gminna przypisana do ulicy Makowej położona jest na działce ewidencyjnej o powierzchni 5 089 m2[20][24][25]. Ponadto do ulicy przypisana jest działka gruntu o statusie drogi wewnętrznej i powierzchni wynoszącej 36 m², zapewniającej połączenie z drogami publicznymi dla posesji położonych w głębi kwartału zabudowy[20][26][27]. Na niemal całej ulicy jezdnie posiadają nawierzchnie z masy bitumicznej, z wyjątkiem sięgacza o nawierzchni gruntowej[28][29]. Ulicą Makową nie przebiegają jakiekolwiek linie transportu miejskiego. W ramach komunikacji miejskiej trasy przejazdów linii autobusowych wyznaczone są aleją Pracy i ulicą Inżynierską[30]. Ulica na niemal całej długości, znajduje się w strefie ruchu uspokojonego z ograniczeniem prędkości do 30 km/h. Tylko odcinek przy alei Pracy do numerów 28 i 47 znajduje się w strefie zamieszkania z ograniczeniem prędkości do 20 km/h[31] i jest wskazana także dla ruchu rowerowego[32].
Współczesne osiedle Grabiszyn, przez które przebiega ulica Makowa[22][33], w tej jego części, określane jako osiedle kameralne[34]. Dominuje tu zabudowa jednorodzinna, bliźniacza i niska wielorodzinna o funkcji mieszkaniowej, w tym część budynków to zachowana zabudowa przedwojenna ujęta w gminnej ewidencji zabytków[23][35][36]. Tylko w początkowym biegu ulicy znajduje się zabudowa o innym charakterze położona przy alei Pracy. Po stronie północnej jest to szkoła, w budynku o trzech kondygnacjach nadziemnych i powierzchni zabudowy 834 m² i salą sportową o powierzchni zabudowy 602 m², z terenem przyległym o łącznej (wraz z budynkami) powierzchni 1,6088 ha[35][37][38], a po stronie południowej plebania przylegająca do kościoła pw. św. Klemensa Dworzaka i inną zabudową na terenie o powierzchni 0,7048 ha[35][39]. Ponadto na placu Bzowym w otoczeniu zieleni znajduje się budynek przychodni. Cały plac Bzowy otoczony jezdniami ulicy Bzowej i ulicy Makowej ma powierzchnię 3 367 m²[uwaga 4][40][41]. Sam budynek przychodni stanowi tu dominantę z akcentem architektonicznym, który dzięki swojej formie koncentruje uwagę obserwatorów na określonym elemencie tego obiektu z osi widokowej jaką jest ulica Bzowa[42][43]. Budynek ma 2 kondygnacje nadziemne i 572 m² powierzchni zabudowy[44].
Ulica przebiega przez teren o wysokości bezwzględnej od 123,4 m n.p.m. (początek ulicy – zachodni kraniec w okolicach alei Pracy) do 125,0 m n.p.m. (koniec ulicy – wschodni kraniec w okolicach łącznika ulicy Inżynierskiej)[28][45].
Punkty adresowe przy ulicy Różanej (wg stanu na 2021 r.)[22]:
- strona północna – numery nieparzyste:
- ulica Makowa 1[46], 3[47], 5[48], 7[49], 9[50], 11[51], 13[52], 15[53], 17[54], 19[55]: budynek mieszkalny ujęty w gminnej ewidencji zabytków (jako numery 1-15 oraz 17-19)[35]
- ulica Makowa 21[56], 23[57]: budynek mieszkalny[58]
- ulica Makowa 25[59], 27[60]: budynek mieszkalny[61]
- ulica Makowa 29[62]: działka niezabudowana[63]
- ulica Makowa 33[64]: budynek mieszkalny ujęty w gminnej ewidencji zabytków[35]
- ulica Makowa 35[65]: numer bez przypisanego budynku[66]
- ulica Makowa 37[67], 39[68]: budynek mieszkalny ujęty w gminnej ewidencji zabytków[35]
- ulica Makowa 41[69], 43[70]: budynek mieszkalny ujęty w gminnej ewidencji zabytków[35]
- ulica Makowa 45[71], 47[72]: budynek mieszkalny ujęty w gminnej ewidencji zabytków[35]
- strona południowa – numery parzyste[22]:
- ulica Makowa 6[73] (oraz ulica Chabrowa 2[74]): budynek mieszkalny[75]
- ulica Makowa 8[76] (oraz ulica Chabrowa 1[77]): budynek mieszkalny[78]
- ulica Makowa 14[79], 16[80]: budynek mieszkalny ujęty w gminnej ewidencji zabytków[35]
- ulica Makowa 18[81], 20[82]: budynek mieszkalny ujęty w gminnej ewidencji zabytków[35]
- ulica Makowa 22[83], 24[84]: budynek mieszkalny ujęty w gminnej ewidencji zabytków[35]
- ulica Makowa 26[85], 28[86]: budynek mieszkalny ujęty w gminnej ewidencji zabytków[35].
Ulica przebiega przez trzy rejony statystyczne o wykazanej w poniższej tabeli gęstości zaludnienia i ilości zameldowanych osób, przy czym dane pochodzą z 31.12.2020 r.[87]
| Rejon statystyczny nr | Liczba osób zameldowanych | Gęstość zaludnienia [lud./km²] | Położenie |
|---|---|---|---|
| 930900 | 819 | 7 447 | od alei Pracy do ulicy Pierwiosnkowej i numeru 14 włącznie |
| 930910 | 539 | 6 121 | od ulicy Pierwiosnkowej do końca – strona północna |
| 930920 | 571 | 6 958 | od numeru 14 (bez tego numeru) do końca – strona południowa |
Obszar, przez który przebiega ulica Makowa, podlega ochronie i jest wpisany do gminnej ewidencji zabytków pod pozycją osiedle Grabiszyn[88][89][90]. W szczególności ochronie podlega historyczny układ urbanistyczny osiedla w rejonie alei generała Józefa Hallera i alei Pracy, ulic Inżynierskiej, Różanej i linii kolejowej wraz z zespołami budowlanymi Hutmenu i dawnej zajezdni tramwajowej we Wrocławiu, kształtowany sukcesywnie od 1919 r. do początku lat 70. XX wieku. Stan zachowania tego układu ocenia się na dobry[91]. Fragment ulicy przy placu Bzowym i plac leżą w granicach obszaru rehabilitacji istniejącej zabudowy i infrastruktury technicznej[92] oraz w strefie ochrony konserwatorskiej obejmującej wyżej opisany układ urbanistyczny[93].
Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki ujęte w gminnej ewidencji zabytków:
| obiekt, położenie | powstanie, rodzaj ochrony | fotografia |
|---|---|---|
| strona północna | ||
| Budynek mieszkalny ulica Makowa 1-15[35][94][95] |
około 1920-1930 r. (projekt Paul Heim) rodzaj ochrony: inny[35] |
|
| Budynek mieszkalny ulica Makowa 17-19[35][96] |
około 1920-1930 r. (projekt Paul Heim) rodzaj ochrony: inny[35] |
|
| Budynek mieszkalny ulica Makowa 33[35][97][98] |
około 1920-1930 r. (projekt Paul Heim) rodzaj ochrony: inny[35] |
 |
| Budynek mieszkalny ulica Makowa 37-39[35][99][100] |
około 1920-1930 r. (projekt Paul Heim) rodzaj ochrony: inny[35] |
 |
| Budynek mieszkalny ulica Makowa 41-43[35][101][102] |
około 1920-1930 r. (projekt Paul Heim) rodzaj ochrony: inny[35] |
|
| Budynek mieszkalny ulica Makowa 45-47[35][103][104] |
około 1920-1930 r. (projekt Paul Heim) rodzaj ochrony: inny[35] |
|
| Szkoła "Roonschule", obecnie Gimnazjum nr 6[uwaga 5] aleja Pracy 24[35][105][106] |
lata 20. XX wieku rodzaj ochrony: inny[35] |
 |
| strona południowa | ||
| Budynek mieszkalny ulica Kreślarska 2-8[35][107][108] |
około 1920-1930 r. (projekt Paul Heim) rodzaj ochrony: inny[35] |
|
| Budynek mieszkalny ulica Kreślarska 1-7[35][35][109][110] |
około 1920-1930 r. (projekt Paul Heim) rodzaj ochrony: inny[35] |
|
| Budynek mieszkalny ulica Makowa 14-16[35][111] |
około 1920-1930 r. (projekt Paul Heim) rodzaj ochrony: inny[35] |
 |
| Budynek mieszkalny ulica Makowa 18-20[35][112] |
około 1920-1930 r. (projekt Paul Heim) rodzaj ochrony: inny[35] |
 |
| Budynek mieszkalny ulica Makowa 22-24[35][113] |
około 1920-1930 r. (projekt Paul Heim) rodzaj ochrony: inny[35] |
|
| Budynek mieszkalny ulica Makowa 26-28[35][114] |
około 1920-1930 r. (projekt Paul Heim) rodzaj ochrony: inny[35] |
|
| Dom Gminy Ewangelickiej (Evangelisches Gemeindehaus), obecnie plebania kościoła pw. św. Klemensa Dworzaka aleja Pracy 26[35][115][116] |
lata 20. XX wieku, około 1935 r., po 1945 r. rodzaj ochrony: inny[35] |
|
Dane Głównego Urzędu Statystycznego z bazy TERYT, spis ulic (ULIC)[117]:
- województwo: DOLNOŚLĄSKIE (02)
- powiat: Wrocław (0264)
- gmina/dzielnica/delegatura: Wrocław (0264011) gmina miejska; Wrocław-Fabryczna (0264029) delegatura
- Miejscowość podstawowa: Wrocław (0986283) miasto; Wrocław-Fabryczna (0986290) delegatura
- kategoria/rodzaj: ulica
- Nazwa ulicy: ul. Makowa (12004)[22][117].
- Podany tu bieg ulicy Makowej od alei Pracy i na końcu jako sięgacz zgody jest z określeniem podanym przez zarządcę drogi – Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta (ZDiUM) – w udostępnianym przez niego zestawieniu[uwaga 6]. Należy jednak odnotować, iż numeracja adresowa położonych przy ulicy posesji ułożona jest w kierunku przeciwnym, tzn. numeracja rozpoczyna się przy sięgaczu, a kolejne numery adresowe rosną w kierunku zachodnim i osiągają wartość najwyższą w rejonie alei Pracy. Numeracja współczesna w zakresie zachowanego układu znacznej części posesji zgodna jest z numeracją historyczną[uwaga 7][uwaga 8].
- Powierzchnia określona na podstawie pola powierzchnia działki ewidencyjnej.
- Dane z System Informacji Przestrzennej Wrocławia, mapy gminnej ewidencji zabytków 2021/2022 – nieaktualne.
- ZDiUM drogi 2021 ↓, poz. 3029 (Makowa).
- UMWD 2021 ↓, Mapy historyczne: 1926-37.
- SIP 2021 ↓, EGiB: nr 2004 ul. Makowa.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
