substancja chemiczna powodująca utlenienie innej substancji

<span class="mw-page-title-main">Utleniacz</span>

Utleniacz

<p><b>Utleniacz</b> – <a href="/pl/Pierwiastek_chemiczny" title="Pierwiastek chemiczny" class="wl">pierwiastek</a> lub <a href="/pl/Związek_chemiczny" title="Związek chemiczny" class="wl">związek chemiczny</a> (oznaczany symbolem [O]), będący w analizowanej reakcji <a href="/pl/Reakcja_redoks" title="Reakcja redoks" class="wl">redoks</a> <a href="/pl/Akceptor" title="Akceptor" class="wl">akceptorem</a> (przyjmującym) <a href="/pl/Elektron" title="Elektron" class="wl">elektronów</a>. Utleniacze w reakcjach zmniejszają swój <a href="/pl/Stopień_utlenienia" title="Stopień utlenienia" class="wl">stopień utlenienia</a> (ulegają <a href="/pl/Redukcja_(chemia)" title="Redukcja (chemia)" class="wl">redukcji</a>) i jednocześnie powodują jego wzrost w pozostałych produktach reakcji (ulegających <a href="/pl/Utlenianie" title="Utlenianie" class="wl">utlenieniu</a>)<span class="mw-ref reference" id="cite_ref-Bielanski_1-0"><a href="#cite_note-Bielanski-1" style="counter-reset: mw-Ref 1;"><span class="mw-reflink-text">[1]</span></a></span>.</p>

<div class='mobile-collapse'><header class="mobile-collapse-header mobile-collapse-btn"><b>Table info: ...</b> <span class='arrow'>▼</span></header> <table class="wikitable mobile-collapse-element" style="width:100px; font-size:85%; float:right">
<tbody><tr><td><center><div style="position: relative; height: 75px; width: 75px;" about="#mwt1">
<div style="position: absolute; height: 75px; width: 75px; left:0;"><span><a href="/pl/Plik:NFPA_704.svg" class="mw-file-description image media-thumb" data-hash="Plik:NFPA_704.svg"><img loading="lazy" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/NFPA_704.svg/75px-NFPA_704.svg.png" decoding="async" data-file-width="512" data-file-height="512" data-file-type="drawing" height="75" width="75" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/NFPA_704.svg/113px-NFPA_704.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/NFPA_704.svg/150px-NFPA_704.svg.png 2x" alt="NFPA_704.svg"></a></span></div>
<div title="Palność" style=" left:0;background:     transparent;width:          75px;height:         2em;text-align:     center;vertical-align: middle;position:       absolute;top:            6px;font-size:      large;" class="notheme"><abbr style="text-decoration:none">0</abbr></div>
<div title="Zdrowie" style=" left:0;background:     transparent;width:          37.5px;height:         2em;text-align:     center;vertical-align: middle;position:       absolute;top:            24px;font-size:      large;" class="notheme"><abbr style="text-decoration:none">0</abbr></div>
<div title="Reaktywność" style=" left:0;background:     transparent;width:          37.5px;height:         2em;text-align:     center;vertical-align: middle;position:       absolute;top:            24px;left:           37.5px;font-size:      large;" class="notheme"><abbr style="text-decoration:none">0</abbr></div>
<div title="Inne" style=" left:0;background:     transparent;width:          75px;height:         2em;text-align:     center;vertical-align: middle;position:       absolute;top:            47px;font-size:      small;" class="notheme"><abbr style="text-decoration:none">OX</abbr></div>
</div></center><hr><div class="thumbcaption"><center><b>OX</b> lub <b>OXY</b></center>Oznaczenie substancji utleniającej według <a href="/pl/NFPA_704" title="NFPA 704" class="wl">NFPA 704</a></div></td></tr>
</tbody></table> <footer class='mobile-collapse-footer mobile-collapse-btn'><b>Close</b> <span class='arrow'>▲</span></footer></div>
<p>Pierwotnie termin „utleniacz” dotyczył substancji oddającej <a href="/pl/Tlen" title="Tlen" class="wl">tlen</a> w trakcie reakcji z <a href="/pl/Reduktor_(chemia)" title="Reduktor (chemia)" class="wl">reduktorem</a>. Wraz z rozwojem chemii znaczenie tego słowa poszerzono na wszystkie indywidua chemiczne przyjmujące elektrony w trakcie reakcji redoks<span class="mw-ref reference" id="cite_ref-Bielanski_1-1"><a href="#cite_note-Bielanski-1" style="counter-reset: mw-Ref 1;"><span class="mw-reflink-text">[1]</span></a></span>. Przykładowe utleniacze to <a href="/pl/Kwas_siarkowy" title="Kwas siarkowy" class="wl">kwas siarkowy</a>, <a href="/pl/Kwas_azotowy" title="Kwas azotowy" class="wl">kwas azotowy</a> i <a href="/pl/Azotany" title="Azotany" class="wl">azotany</a>, <a href="/pl/Nadmanganiany" title="Nadmanganiany" class="wl">nadmanganiany</a>, <a href="/pl/Dichromiany" title="Dichromiany" class="wl">dichromiany</a>, <a href="/pl/Sole_tlenowych_kwasów_chloru" title="Sole tlenowych kwasów chloru" class="wl">chlorany</a>, <a href="/pl/Woda_królewska" title="Woda królewska" class="wl">woda królewska</a>, <a href="/pl/Fluorowce" title="Fluorowce" class="wl">fluorowce</a> i ich połączenia (np. <a href="/pl/Trifluorek_chloru" title="Trifluorek chloru" class="wl">trifluorek chloru</a>) lub <a href="/pl/Nadtlenek_wodoru" title="Nadtlenek wodoru" class="wl">nadtlenek wodoru</a>.</p>

<p>Niektóre substancje chemiczne, tradycyjnie uznawane za utleniacze, w pewnych warunkach stają się reduktorami. Zalicza się do nich np. <a href="/pl/Chlor" title="Chlor" class="wl">chlor</a> i wyższe chlorowce oraz nadtlenek wodoru.</p>

<center>
<ul class="gallery mw-gallery-traditional">
<li class="gallerycaption">Symbole substancji utleniających</li>
<li class="gallerybox" style="width: 135px;"><div class="thumb" style="width: 130px; height: 130px;"><span><a href="/pl/Plik:Hazard_O.svg" class="mw-file-description image media-thumb" title="Symbol wprowadzony Dyrektywą 67/548/EWG" data-hash="Plik:Hazard_O.svg"><img loading="lazy" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/Hazard_O.svg/100px-Hazard_O.svg.png" decoding="async" data-file-width="500" data-file-height="500" data-file-type="drawing" height="100" width="100" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/Hazard_O.svg/150px-Hazard_O.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/Hazard_O.svg/200px-Hazard_O.svg.png 2x" alt="Hazard_O.svg"></a></span></div><div class="gallerytext">Symbol wprowadzony <a href="/pl/Dyrektywa_67/548/EWG" title="Dyrektywa 67/548/EWG" class="wl">Dyrektywą 67/548/EWG</a></div></li>
<li class="gallerybox" style="width: 135px;"><div class="thumb" style="width: 130px; height: 130px;"><span><a href="/pl/Plik:UN_transport_pictogram_-_5.1.svg" class="mw-file-description image media-thumb" title="Tablica transportowa ADR" data-hash="Plik:UN_transport_pictogram_-_5.1.svg"><img loading="lazy" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/UN_transport_pictogram_-_5.1.svg/100px-UN_transport_pictogram_-_5.1.svg.png" decoding="async" data-file-width="721" data-file-height="721" data-file-type="drawing" height="100" width="100" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/UN_transport_pictogram_-_5.1.svg/150px-UN_transport_pictogram_-_5.1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/UN_transport_pictogram_-_5.1.svg/200px-UN_transport_pictogram_-_5.1.svg.png 2x" alt="UN_transport_pictogram_-_5.1.svg"></a></span></div><div class="gallerytext">Tablica transportowa <a href="/pl/ADR_(transport)" title="ADR (transport)" class="wl">ADR</a></div></li>
<li class="gallerybox" style="width: 135px;"><div class="thumb" style="width: 130px; height: 130px;"><span><a href="/pl/Plik:WHMIS_Class_C.svg" class="mw-file-description image media-thumb" title="Symbol systemu WHMIS" data-hash="Plik:WHMIS_Class_C.svg"><img loading="lazy" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/WHMIS_Class_C.svg/100px-WHMIS_Class_C.svg.png" decoding="async" data-file-width="400" data-file-height="400" data-file-type="drawing" height="100" width="100" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/WHMIS_Class_C.svg/150px-WHMIS_Class_C.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/WHMIS_Class_C.svg/200px-WHMIS_Class_C.svg.png 2x" alt="WHMIS_Class_C.svg"></a></span></div><div class="gallerytext">Symbol systemu <span class="new">WHMIS</span></div></li>
<li class="gallerybox" style="width: 135px;"><div class="thumb" style="width: 130px; height: 130px;"><span><a href="/pl/Plik:GHS-pictogram-rondflam.svg" class="mw-file-description image media-thumb" title="Symbol GSH" data-hash="Plik:GHS-pictogram-rondflam.svg"><img loading="lazy" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/GHS-pictogram-rondflam.svg/100px-GHS-pictogram-rondflam.svg.png" decoding="async" data-file-width="724" data-file-height="724" data-file-type="drawing" height="100" width="100" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/GHS-pictogram-rondflam.svg/150px-GHS-pictogram-rondflam.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/GHS-pictogram-rondflam.svg/200px-GHS-pictogram-rondflam.svg.png 2x" alt="GHS-pictogram-rondflam.svg"></a></span></div><div class="gallerytext">Symbol <a href="/pl/Globalnie_Zharmonizowany_System_Klasyfikacji_i_Oznakowania_Chemikaliów" title="Globalnie Zharmonizowany System Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów" class="mw-redirect wl">GSH</a></div></li>
</ul>
</center>


Utleniacz – pierwiastek lub związek chemiczny , będący w analizowanej reakcji redoks akceptorem elektronów. Utleniacze w reakcjach zmniejszają swój stopień utlenienia i jednocześnie powodują jego wzrost w pozostałych produktach reakcji . Pierwotnie termin „utleniacz” dotyczył substancji oddającej tlen w trakcie reakcji z reduktorem. Wraz z rozwojem chemii znaczenie tego słowa poszerzono na wszystkie indywidua chemiczne przyjmujące elektrony w trakcie reakcji redoks. Przykładowe utleniacze to kwas siarkowy, kwas azotowy i azotany, nadmanganiany, dichromiany, chlorany, woda królewska, fluorowce i ich połączenia lub nadtlenek wodoru. Niektóre substancje chemiczne, tradycyjnie uznawane za utleniacze, w pewnych warunkach stają się reduktorami. Zalicza się do nich np. chlor i wyższe chlorowce oraz nadtlenek wodoru. 