Valladolid

Valladolid (wym. [baʎaðoˈlið]^ⓘ) – miasto w Hiszpanii, stolica wspólnoty autonomicznej Kastylia i León, dawna siedziba królów, znana z renesansowych zabytków z katedrą na czele.

Ten artykuł dotyczy hiszpańskiej miejscowości. Zobacz też: prowincję w Hiszpanii oraz miasto w Meksyku.

Valladolid

Herb Flaga
Państwo	Hiszpania
Wspólnota autonomiczna	Kastylia i León
Data założenia	1072
Burmistrz	Óscar Puente Santiago (PSOE)
Powierzchnia	197,91 km²
Wysokość	691 m n.p.m.
Populacja (2016) • liczba ludności • gęstość	301 876 1525 os./km²
Nr kierunkowy	983
Kod pocztowy	47001-47016
Tablice rejestracyjne	VA
Podział miasta	12 dzielnic
Położenie na mapie Hiszpanii Valladolid
Położenie na mapie Europy Valladolid
Położenie na mapie Kastylii i Leónu Valladolid
41°38′N 4°43′W
Strona internetowa

Kalendarium historyczne

• Założony przez muzułmanów w VIII wieku (Bilad Ulid).
• W końcu XI w. było stolicą taify.
• 1143^[1] odbyły się tu obrady Rady Królestw Kastylii i Leónu, w których wzięli udział królowie Nawarry i Portugalii oraz legat papieski. Ustalenia uzgodnione w wyniku tych obrad miały znaczący wpływ na dalszy przebieg rekonkwisty.
• Od XIII wieku siedziba rządu Kastylii.
• Od 1469 do 1621 jedna z rezydencji królów Kastylii i zjednoczonej Hiszpanii oraz miejsce obrad Kortezów. W 1469 odbył się tutaj ślub Izabeli Kastylijskiej z Ferdynandem Aragońskim.
• W 1506 w osamotnieniu i rozgoryczeniu zmarł tutaj Krzysztof Kolumb.
• W latach 1550–1551 miała miejsce debata między Bartoloméem de Las Casas i Juanem Ginés de Sepúlveda, dotycząca statusu rdzennych mieszkańców Nowego Świata.
• W latach 1601–1606 główna siedziba królewskiego dworu, przeniesiona za namową księcia Lermy z Madrytu.
• Do połowy XVI wieku rozkwit gospodarczy i kulturalny (centrum hiszpańskiego renesansu). W 1561 częściowo, a w 1621 całkowicie Valladolid pozbawiono rangi miasta stołecznego, później podupadło.
• Od połowy XIX wieku uprzemysłowienie.
• W 1809 r. miasto było siedzibą Napoleona.
• Podczas wojny domowej 1936–39 jeden z ośrodków frankistów.

Zabytki

Valladolid jest jednym z przykładów stylu izabelińskiego – formą przesadnego plateresco wyrażonego w ekstrawaganckim. kwiecistym zdobnictwie, nazwanym na cześć Izabeli Kastylijskiej. Główne obiekty zabytkowe w mieście to:

• Katedra z XVI w., zaprojektowana przez Herrerę – budowniczego Escorialu, przebudowywana w XVI–XVII w. (budowa nie ukończona). Wnętrze o dług. 122 m, szer. 63 m z wielkim ołtarzem (1561, dzieło J. de Juni). W zakrystii mieści się Museo Diocesano z wysoką na 2 m monstrancją.
• Uniwersytet, założony w 1346, z barokową fasadą.
• Kolegia: gotyckie San Gregorio (1488–1496) z jedną z najwspanialszych fasad w stylu plateresco, znajduje się tutaj od 1933 r., Narodowe Muzeum Rzeźby w Valladolid ze zbiorami religijnego malarstwa i rzeźby pochodzącymi z okresu między XIII a XVIII wiekiem. Na wystawie można oglądać m.in. dzieła: Gregorio Fernández (Pietà, Chrzest Chrystusa...), Alonso Berruguete (Pokłon Trzech Króli, Ofiarowanie Izaaka), Juan Martínez Montañés (Jan Ewangelista), Alonso Cano (Jan Chrzciciel), Pedro de Mena (Maria Magdalena pokutująca), Juan de Juni (Złożenie do grobu). Santa Cruz (1491), z dwiema bibliotekami i zbiorami drzeworytów.

• Kościoły:

  

  Dom Cervantesa w Valladolid

romańsko-gotycki Santa María la Antigua (XI, XII, XIV w.) z jedną z najpiękniejszych dzwonnic w Hiszpanii;

San Pablo (XV wiek) z bogato zdobioną późnogotycką fasadą;

Santiago (XV–XVI w.);

El Salvador (XVI wiek);

Santa Magdalena (XVI wiek);

Nuestra Señora de las Angustias (XVI / XVII w.) z rzeźbą „Madonny z siedmioma sztyletami”, dzieło J. de Juni.

Klasztor świętego Joachima i świętej Anny w Valladolid mieszczące muzeum sztuki sakralnej

• Pałac królewski z XVI wieku, rezydencje magnackie.

• Muzeum Cervantesa, zadziwiający przepychem dom, w którym w latach 1603–1606 mieszkał pisarz.

Gospodarka

W mieście rozwinął się przemysł środków transportu, gumowy, metalowy, maszynowy, włókienniczy oraz spożywczy^[2].

Transport

W mieście znajduje się stacja kolejowa Valladolid Campo Grande. Około 11 km na północny zachód od centrum miasta funkcjonuje port lotniczy Valladolid.

Klimat

Średnia temperatura i opady dla Valladolid

Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C]	8.2	11.2	15.2	16.9	21.0	27.0	30.7	30.1	25.6	18.9	12.4	8.6	18,8
Średnie dobowe temperatury [°C]	4.2	5.9	9.0	10.7	14.5	19.3	22.3	22.1	18.5	13.2	7.9	5.0	12,7
Średnie temperatury w nocy [°C]	0.2	0.7	2.8	4.6	7.9	11.6	14.0	14.1	11.3	7.6	3.5	1.3	6,6
Opady [mm]	40	27	22	46	49	29	13	16	31	55	52	53	433
Średnia liczba dni z opadami	6.3	5.2	4.8	7.8	7.9	4.5	2.1	2.3	4.3	7.5	7.1	7.7	67,7
Wilgotność [%]	83	72	62	62	60	52	45	48	56	70	79	84	64
Średnie usłonecznienie [h]	101	147	215	232	272	322	363	334	254	182	117	89	2624
Źródło: Agencia Estatal de Meteorología[3] (liczba dni z opadami dla wartości 1 mm, wysokość 735 m n.p.m., obrzeża centrum, 1981-2010)

Sport

W mieście funkcjonuje klub piłkarski Real Valladolid.

Demografia

Rozwój demograficzny Valladolid (1842-2009)

Zmiany liczby ludności w Valladolid:

Dane historyczne
Rok	Ludność	Zm., %
1860	57 356	–
1930	90 004	56,9%
1950	119 499	32,8%
1970	233 974	95,8%
1981	320 281	36,9%
1991	330 700	3,3%
1996	319 805	−3,3%
2001	316 580	−1%
2004	321 713	1,6%
2006	319 943	−0,6%
2007	316 564	−1,1%
2008	318 461	0,6%
Powyższe dane nie mają podanego źródła!

Galeria

• 
  Plaza Mayor
• 
  Uniwersytet
• 
  Kościół San Benito
• 
  Kościół San Juan de Letrán
• 
  Kościół San Pablo
• 
  Academia de Caballería
• 
  Casa del Príncipe

Miasta partnerskie

• Lecce, Włochy
• Binviles, Gwinea Równikowa^{[potrzebny przypis]}
• Lille, Francja
• Łowecz, Bułgaria
• Morelia, Meksyk
• Tinduf, Algieria
• Orlando, USA
• Florencja, Włochy
• Ahmadabad, Indie

Miasta zaprzyjaźnione

• Guadalajara, Meksyk
• Boston, Stany Zjednoczone

Ludzie związani z Valladolid

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Valladolid.