X Pawilon Cytadeli Warszawskiej

X Pawilon Cytadeli Warszawskiej – jeden z pawilonów Cytadeli Warszawskiej, siedziba oddziału Muzeum Niepodległości poświęconego walkom narodowowyzwoleńczym w czasie zaboru rosyjskiego.

X Pawilon Cytadeli Warszawskiej

Oddział Muzeum Niepodległości w Warszawie
Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Adres	ul. Skazańców 25
Data założenia	22 stycznia 1963
Kierownik	Jarosław Jaskólski
Położenie na mapie Warszawy X Pawilon Cytadeli Warszawskiej
Położenie na mapie Polski X Pawilon Cytadeli Warszawskiej
Położenie na mapie województwa mazowieckiego X Pawilon Cytadeli Warszawskiej
52°16′00″N 21°00′01″E
Strona internetowa

Historia

X Pawilon Cytadeli Warszawskiej powstał w 1828 roku w ramach rozbudowy koszar z przeznaczeniem na magazyn umundurowania. Od 5 lipca 1833 rozpoczęto przystosowywanie pomieszczeń na cele więzienne i zlokalizowano centralne więzienie śledcze dla więźniów politycznych, kilkuset z nich stracono na stokach twierdzy, tysiące wywieziono stąd na katorgę bądź zesłanie syberyjskie. Od 1834 działała tu Komisja Śledcza przy naczelnym Dowódcy Armii Czynnej i Naczelniku Królestwa Polskiego, będąca centralnym organem śledczym przestępstw politycznych w Królestwie Polskim^[1].

Wśród więźniów X Pawilonu byli m.in. Apollo Korzeniowski (ojciec Józefa Korzeniowskiego), Romuald Traugutt, Józef Piłsudski, Roman Dmowski, Gustaw Ehrenberg, ks. Piotr Ściegienny, Stefan Okrzeja, Róża Luksemburg, Władysław Jabłonowski, Jan Rosół, Adolf Hennel, Janusz Meissner i Ludwik Waryński.

Budynek Pawilonu X został doszczętnie zniszczony w wybuchu prochowni w Cytadeli Warszawskiej 13 października 1923^[2].

Po II wojnie światowej X Pawilon wydzielono wraz z najbliższym otoczeniem. Został udostępniony zwiedzającym 22 stycznia 1963 w ramach obchodów setnej rocznicy powstania styczniowego^[3][4].

W 2015 zakończył się kolejny remont obiektu. Odnowiono m.in. elewację, a na wystawie zainstalowano multimedia^[5][6].

W sierpniu 2015 przed budynkiem X Pawilonu odsłonięto popiersia pięciu członków Rządu Narodowego, którzy zostali skazani na karę śmierci przez władze rosyjskie: Romualda Traugutta, Rafała Krajewskiego, Józefa Toczyskiego, Romana Żulińskiego i Jana Jeziorańskiego^[7].

Galeria

• 
  Kibitka przed budynkiem
• 
  Fragment ekspozycji
• 
  Fragment ekspozycji

Zobacz w Wikiźródłach tekst Śpiew więźniów z Cytadeli Warszawskiej (1863)

Przypisy

1. Stała Komisja Wojenno-Śledcza, AGAD, opis zespołu, wstęp. baza.archiwa.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-17)]. Archiwum Główne Akt Dawnych, Nr zespołu: 241 / 0 Karta: A opis zespołu.
2. Wybuch prochowni w warszawskiej cytadeli. „Nowości Illustrowane”. Nr 42, s. 9, 20 października 1923.
3. Warszawa. Przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, 1966, s. 25.
4. Dobrosław Kobielski, Józef Zięba: Kronika lat 1944–1986 [w:] Kalendarz Warszawski'88. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, s. 32. ISBN 83-03-01684-9.
5. Stefan Artymowski, Nowe spojrzenie na Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej, „Niepodległość i Pamięć”, 2015 nr 2, s. 301.
6. Jerzy S. Majewski. X Pawilon na nowo. „Gazeta Stołeczna”, s. 3, 10–11 listopada 2015.
7. Skazani powrócą na Cytadelę. zw.com.pl. [dostęp 2017-07-15].

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa muzeum