Znicz olimpijski

Znicz olimpijski – znicz, który jest zapalany w dzień rozpoczęcia igrzysk olimpijskich. Znicz zapala ostatni uczestnik (czasami może to być grupa osób) sztafety biegnącej z ogniem olimpijskim zapalonym tradycyjnie w Olimpii od promieni słonecznych. Znicz pozostaje zapalony aż do końca igrzysk olimpijskich.

Ten artykuł dotyczy atrybutu i symbolu olimpijskiego. Zobacz też: Znicz olimpijski – polski film z 1969 roku.

Płonący znicz olimpijski na igrzyskach w Vancouver w 2010

Zapalanie znicza olimpijskiego w Olimpii

Przybycie płomienia olimpijskiego na igrzyska w Berlinie w 1936

Pierwszy znicz, zapalony w Amsterdamie w 1928

Zapalenie znicza olimpijskiego w Helsinkach w 1952

Uczestnik sztafety olimpijskiej niosący płomień na igrzyska w Salt Lake City w 2002, North College Hill, Ohio

Uczestnik sztafety olimpijskiej niosący płomień na igrzyska w Rio de Janeiro w 2016, Pirenópolis, Brazylia

Znicz olimpijski w Salt Lake City w 2002

Historia

Starożytne igrzyska olimpijskie

Na czas starożytnych igrzysk olimpijskich w Olimpii zapalano ogień za pomocą promieni słonecznych skupionych przez zwierciadło^[1]. Płomień palił się na ołtarzu Hestii, ogień zapalano również na ołtarzach Zeusa i Hery^[1]. Zapalaniu ognia nie towarzyszyła żadna ceremonia^[2][3]. Ogień symbolizował czystość, prawdę, światło i wiedzę^[2].

Nowożytne igrzyska olimpijskie

Po raz pierwszy znicz olimpijski pojawił się na igrzyskach w Amsterdamie w 1928^[4].

Od 1936 roku płomień olimpijski na igrzyska letnie zapalany jest za pomocą promieni słonecznych skupionych przez paraboliczne zwierciadło na stadionie w Olimpii^[4]. Stamtąd jest on przenoszony przez olimpijską sztafetę do miejsca rozgrywania igrzysk w danym roku^[4]. Zwyczaj ten został zapoczątkowany przed Letnimi Igrzyskami Olimpijskimi w Berlinie w 1936 roku z inicjatywy niemieckiego działacza sportowego Carla Diema (1882–1962)^[4].

W 1952 i 1960 roku płomień olimpijski na igrzyska zimowe został zapalony od ognia w piecu w domu norweskiego skoczka narciarskiego Sondre Norheima w Morgedal^[4]. W 1956 roku płomień na igrzyska zimowe w Cortinie d’Ampezzo został zapalony w Świątyni Jowisza w Rzymie^[4]. Od 1964 roku płomień olimpijski na igrzyska zimowe zapalany jest również w Olimpii^[4]. W 1994 roku jednak, przed igrzyskami w Lillehammer drugi płomień został zapalony ponownie w Morgedal^[4].

Kilkakrotnie ceremonii zapalenia znicza nadawano symboliczny charakter, celem podkreślenia ideałów olimpijskich. Podczas igrzysk w Tokio w 1964 znicz zapalił Yoshinori Sakai, urodzony w dniu zrzucenia bomby atomowej na Hiroszimę^[5]. W 2000 w Sydney znicz zapalała Aborygenka Cathy Freeman^[5].

Lista osób, które zapalały znicz olimpijski

Poniższa lista została stworzona na podstawie informacji o nowożytnych igrzyskach olimpijskich 1896–2014 w encyklopedii PWN^[6] oraz na stronach Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego^[5]:

rok	letnie/zimowe	osoba
1928	letnie	bez ceremonii[6]
1932	letnie	bez ceremonii[6]
1936	letnie	Fritz Schilgen[5]
1948	letnie	John Marks[5]
1952	zimowe	Eigil Nansen[7]
1952	letnie	Hannes Kolehmainen[5] Paavo Nurmi[5]
1956	zimowe	Guido Caroli[7]
1956	letnie	Melbourne: Ron Clarke[5] Sztokholm: Hans Wikne, Karin Lindberg i Henry Eriksson[5]
1960	zimowe	Ken Henry[7]
1960	letnie	Giancarlo Peris[5]
1964	zimowe	Joseph Rieder[7]
1964	letnie	Yoshinori Sakai[5]
1968	zimowe	Alain Calmat[7]
1968	letnie	Norma Enriqueta Basilio de Sotelo[5]
1972	zimowe	Hideki Takada[7]
1972	letnie	Günther Zahn[5]
1976	zimowe	Josef Feistmantl[7] Christl Haas[7]
1976	letnie	Sandra Henderson[5] Stéphane Préfontaine[5]
1980	zimowe	Charles Kerr[7]
1980	letnie	Siergiej Biełow[5]
1984	zimowe	Sandra Dubravčič[7]
1984	letnie	Rafer Johnson[5]
1988	zimowe	Robyn Perry[7]
1988	letnie	Sohn Kee-chung[5] Kim Won-Tak[5] Sohn Mi-Chung[5]
1992	zimowe	Michel Platini[7] François-Cyrille Grange[7]
1992	letnie	Antonio Rebollo[5]
1994	zimowe	książę Haakon[7]
1996	letnie	Muhammad Ali[5]
1998	zimowe	Midori Itō[7]
2000	letnie	Cathy Freeman[5]
2002	zimowe	Drużyna USA w hokeju na lodzie, mistrzowie olimpijscy z 1980[7]
2004	letnie	Nikolaos Kaklamanakis[5]
2006	zimowe	Stefania Belmondo[7]
2008	letnie	Li Ning[5]
2010	zimowe	Catriona Le May Doan[7] Nancy Greene[7] Wayne Gretzky[7] Steve Nash[a][7]
2012	letnie	Callun Airlie[5] Jordan Duckitt[5] Desiree Henry[5] Katie Kirk[5] Cameron MacRitchie[5] Aidan Reynolds[5] Adelle Tracey[5]
2014	zimowe	Irina Rodnina[7] Władisław Trietjak[7]
2016	letnie	Vanderlei de Lima[8]
2018	zimowe	Kim Yu-na
2020	letnie	Naomi Ōsaka[9]
2022	zimowe	Zhao Jiawen Dinige’er Yilamujiang
2024	letnie	Marie-Jose Perenc[10] Teddy Riner[10]

Zobacz też

• sztafeta ze zniczem olimpijskim

Uwagi

1. Catriona Le May Doan zapaliła znicz dopiero podczas ceremonii zamknięcia igrzysk. Podczas ceremonii otwarcia doszło do awarii i ramię, które miała zapalić Catriona Le May Doan nie wysunęło się. 15 minut po rozpaleniu znicza w BC Place Stadium Wayne Gretzky zapalił drugi znicz w centrum Vancouver.