2 Batalion Celny

2 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.

2 Batalion Celny

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1921
Rozformowanie	1922
Tradycje
Rodowód	6/I batalion wartowniczy
Kontynuacja	2 batalion SG
Dowódcy
Pierwszy	ppłk Czesław Łabuć
Organizacja
Dyslokacja	Szczuczyn (do XII 1921)[1] Raków (I–VII 1922)[1] Świerżeń Nowy (od VIII 1922)[1]
Formacja	Bataliony Celne
Podległość	Główna Komenda Batalionów Celnych 1 Brygada Celna Ministerstwo Skarbu

Szkic 2 batalionu celnego Szczuczyn

Geneza

W dniu 4 listopada 1920 6 pułk Strzelców Granicznych został zluzowany przez bataliony wartownicze nr 8/VI i 1/VI (?). W drugiej dekadzie tego miesiąca bataliony osiągnęły nakazane im rejony i przejęły przeznaczone im odcinki graniczne^[2].

Osobne artykuły: 8/VI batalion wartowniczy i 1/VI batalion wartowniczy.

Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 w miejsce batalionów wartowniczych i batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne^[3].

Formowanie i zmiany organizacyjne

2 batalion celny powstał na terenie Okręgu Generalnego „Warszawa”, na bazie 6/I batalionu wartowniczego^[3]. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych^[4]. Podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a pod względem politycznym Ministrowi Spraw Wewnętrznych^[5].

Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej^[6].

Według stanu z maja 1921, batalion ochraniał odcinek granicy od rzeki Pisy do rejonu wsi Lipówka. Jego północno-wschodni skraj obsadzała stacjonująca w Reszkach 3 kompania ppor. Dwornickiego^[7].

W sierpniu 1921 21 batalion celny został zluzowany przez Straż Celną i niedługo potem rozformowany. Jego 4 kompania celna została podporządkowana 2 batalionowi celnemu^[8].

We wrześniu 1921 odcinek od Lipówki do Wilkowa został przekazany do ochrony 43 batalionowi celnemu^[7].

W listopadzie 1921 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne^[9]. 2 batalion celny wejść miał w struktury 1 Brygady Celnej^[10]. Nocą z 5 na 6 grudnia 1921 2 batalion celny został zluzowany przez Straż Celną i po uzupełnieniu przesunięty na granicę wschodnią^[7][11].

Wykonując postanowienia uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922, Minister Spraw Wewnętrznych rozkazem z 9 listopada 1922 zmienił nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”^[5]. Wprowadził jednocześnie w formacji nową organizację wewnętrzną^[12]. 2 batalion celny przemianowany został na 2 batalion Straży Granicznej.

Osobny artykuł: 2 batalion Straży Granicznej.

Służba celna

Odcinek batalionowy podzielony był na trzy lub cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień^[13]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście^[14].

Sąsiednie bataliony

⇔ 1 batalion celny w Chorzelach – VI 1921^[15]

Kadra batalionu

Dowódcy batalionu

stopień	imię i nazwisko	okres pełnienia służby	kolejne stanowisko
ppłk	Czesław Łabuć[1][a]	IV 1921 – X 1922[11]

Struktura organizacyjna

Ordre de Bataille 2 batalionu celnego w Szczuczynie na dzień 1 czerwca 1921[11]:
kompanie	1. Bogusze	2. Bęćkowo	3. Raczki	4. Lachowo
dowócy	por. Wenda	ppor. Będzikowski	ppor. Dwornicki	por. Strzałkowski
placówka	Tworki	Mirucie	Lipówka	Kurki
	Przestrzele	Cyprki	Korytki	Glinki
	Rydzewo	Tarachy	Chomontowo	Futory
	Bogusze	Zacieczki		Kiełcze
		Rakowo	Rutki	Filipki
		Czarnówek	Reszki	Brzózki
		Niedźwiadna	Popowo	Brzozowa
			Judzik	Bialiki
			Podliszewo	Wincenty
Ordre de Bataille 2 batalionu celnego w Rakowie[b] na dzień 1 lutego 1922[11]
kompanie	1. Joachimowo[c]	2. Wołma[d]	3. Raków[e]	4. Lipienie
dowódcy	kpt. Sokołowski	por. Szubert	ppor. Wnuk	por. Kotowicz
placówki	Besmany[f]	Marzeckie	Pomorszczyzna[g]	Polikszty[h]
	Józefnia[i]	Zojówka[j]	Raków ul. Bukrówka	Węgliszczyzna
	Barzi[k]	Jankowice[l]	Raków ul. Mruzka	Woznowszczyzna[m]
	Dubowa[n]	Zagajno[o]	Żuki	Weńzelewo
	Siarki[p]	Chimorudy[q]	Zabłotkowszczyzna[r]	Turkowszczyzna[s]
	Paździerzyce[t]	Duszkowa[u]		Gaiszczycha
	Joachimowo	Duszkowa folwark		Lipienie
		Worunki		Sieleszczyki[v]
				Hurnowicze[w]
Ordre de Bataille 2 batalionu celnego w Nowym Świerżeniu na dzień 30 września 1922[11]
kompanie	1. Mikołajewszczyzna	2. Odceda[x]	3. Nowy Świerżeń	4. Nowy Świerżeń
dowódcy	kpt. Sokołowski	por. Szubert	kpt. Lucjan Orłowski	por. Kotowicz
placówki	Rusakowicze[y]	Smolarnia
	Łuchowata[z]	Kołosowo[aa]
	Swirinowo[ab]	Barkowszczyzna
	Radziwiłłowsko

Uwagi

1. Czesław Łabuć w 1923 był oficerem rezerwy 78 pp w Baranowiczach. Zweryfikowany w stopniu podpułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 w korpusie oficerów rezerwy piechoty → Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 350, 467
2. miasteczko Raków, gmina Raków, powiat mołodecki, województwo wileńskie
3. folwark Joachimowo, gmina Wołma, powiat wołożyński, województwo nowogródzkie
4. folwark Wołma, gmina Wołma, powiat wołożyński, województwo nowogródzkie
5. miasteczko Raków, gmina Raków, powiat mołodecki, województwo wileńskie
6. okolica Besmany, gmina Rubieżewicze, powiat stołpecki, województwo nowogródzkie
7. folwark Pomorszczyzna, gmina Raków, powiat mołodecki, województwo wileńskie
8. wieś Peliksze, gmina Raków, powiat mołodecki, województwo wileńskie
9. folwark Józefin, gmina Wołma, powiat wołożyński, województwo nowogródzkie
10. osada Zujówka, gmina Wołma, powiat wołożyński, województwo nowogródzkie
11. wieś Bardzie, gmina Wołma, powiat wołożyński, województwo nowogródzkie
12. wieś Jankowce, gmina Wołma, powiat wołożyński, województwo nowogródzkie
13. futor Woznowszczyzna, gmina Radoszkowice, powiat mołodecki, województwo wileńskie
14. folwark Dubowo, gmina Wołma, powiat wołożyński, województwo nowogródzkie
15. zaścianek Zahajno, gmina Wołma, powiat wołożyński, województwo nowogródzkie
16. wieś Morgi, gmina Wołma, powiat wołożyński, województwo nowogródzkie
17. wieś Chimorody, gmina Wołma, powiat wołożyński, województwo nowogródzkie
18. zaścianek Zabłockowszczyzna, gmina Raków, powiat mołodecki, województwo wileńskie
19. wieś Tyrkowszczyzna, gmina Radoszkowice, powiat mołodecki, województwo wileńskie
20. wieś Paździerzyce, gmina Wołma, powiat wołożyński, województwo nowogródzkie
21. wieś Duszkowo, gmina Raków, powiat mołodecki, województwo wileńskie
22. wieś Sieledczyki, gmina Radoszkowice, powiat mołodecki, województwo wileńskie
23. wieś Hurnowicze, gmina Radoszkowice, powiat mołodecki, województwo wileńskie
24. folwark Odceda, gmina Stołpce, powiat stołpecki, województwo nowogródzkie
25. zaścianek Rusakowicze, gmina Świerżeń Nowy, powiat stołpecki, województwo nowogródzkie
26. folwark Łuhowate, gmina Świerżeń Nowy, powiat stołpecki, województwo nowogródzkie
27. folwark Kołosowo, gmina Stołpce, powiat stołpecki, województwo nowogródzkie
28. wieś Swierynowo, gmina Świerżeń Nowy, powiat stołpecki, województwo nowogródzkie