6 Pomorska Dywizja Powietrznodesantowa

6 Pomorska Dywizja Powietrznodesantowa (6 DPD) – związek taktyczny Wojsk Powietrznodesantowych Sił Zbrojnych PRL.

Ten artykuł dotyczy polskiej dywizji. Zobacz też: 6 Dywizja Powietrznodesantowa – brytyjska dywizja powietrznodesantowa o tym samym numerze.

6 Pomorska Dywizja Powietrznodesantowa

Oznaka rozpoznawcza
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1957
Rozformowanie	1986
Nazwa wyróżniająca	Pomorska
Tradycje
Rodowód	6 Pomorska Dywizja Piechoty
Kontynuacja	6 Pomorska Brygada Powietrznodesantowa 6 Brygada Powietrznodesantowa
Dowódcy
Pierwszy	gen. bryg. Bolesław Chocha
Ostatni	gen. bryg. January Komański
Działania zbrojne
operacja Dunaj (1968)
Organizacja
Dyslokacja	Kraków
Rodzaj sił zbrojnych	Wojska lądowe
Rodzaj wojsk	Wojska powietrznodesantowe
Podległość	WOW (w czasie „P”) Front Polski (w czasie „W”)
Odznaczenia

Formowanie

Dywizja została sformowana na podstawie rozkazu Nr 0048/Org. Ministra Obrony Narodowej z 15 czerwca 1957 roku i rozkazu Nr 00400/Org. dowódcy Warszawskiego Okręgu Wojskowego z 26 czerwca 1957 roku, na bazie 6 Pomorskiej Dywizji Piechoty. Stan etatowy dywizji powietrznodesantowej przewidywał 2013 żołnierzy i 36 pracowników kontraktowych. Uzbrojenie dywizji stanowić miało: 111 ręcznych karabinów maszynowych, 35 ciężkich karabinów maszynowych, 14 wielkokalibrowych karabinów maszynowych, 117 granatników przeciwpancernych, 45 dział bezodrzutowych i 45 moździerzy.

Inicjatorem stworzenia zupełnie nowego w LWP rodzaju wojsk był ówczesny dowódca Warszawskiego Okręgu Wojskowego, gen. bryg. Józef Kuropieska. Pierwszym dowódcą 6 PDPD został płk dypl. Bolesław Chocha, pełniący tę funkcję w latach 1957–1960. W związku z brakiem doświadczenia w organizowaniu tego typu jednostek, wzorowano się na 1 Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej PSZ na Zachodzie gen. Sosabowskiego, korzystając z wiedzy i doświadczeń byłych spadochroniarzy 1 SBS, przywróconych do czynnej służby wojskowej w 6 DPD. Wśród twórców Dywizji było także 4 byłych oficerów 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej powołanych z rezerwy do odbycia okresowej służby wojskowej, a wśród nich: mjr Wacław Płoszewski, były dowódca 2 batalionu spadochronowego 1 SBS, ppłk Władysław Klemens Stasiak, oficer operacyjny sztabu 1 SBS, por. Władysław Brzeg, adiutant szefa sztabu 2 batalionu 1 SBS i por. Stanisław Nocoń, dowódca kompanii spadochronowej 2 batalionu 1 SBS^[1].

5 maja 1957 roku zorganizowano Specjalistyczny Kurs Instruktorów Spadochronowych, a następnie nabór i szkolenie kadry zawodowej na kolejnych kursach. Zarówno pierwszy, jak i kolejne kursy dla kadry odbywały się na terenie obiektów koszarowych byłego 16 Pułku Piechoty przy ulicy Wrocławskiej w Krakowie. Celem kursów było przygotowanie kadry do szkolenia spadochronowego (w tym także nowych instruktorów spadochronowych) oraz wypracowanie odpowiednich form i metod szkoleniowych dla nowo formowanych jednostek. Skład dowództwa kursów był następujący: mjr Józef Karcz - dowódca, kpt. Adam Prużek – zastępca ds. politycznych, mjr Józef Wiśniewski - szef sztabu i mjr Mieczysław Kamiński - pomocnik ds. spadochronowych. Do szkolenia na kursach pierwszych 8 instruktorów spadochronowych oddelegowano z Wojsk Lotniczych, a kolejnych 12 żołnierzy rezerwy w różnych stopniach powołano z odcinka cywilnego w ramach okresowej służby wojskowej^[2].

W dniu 12 października 1957 roku dowódca 6 PDPD rozkazem nr 068 nadał tytuły skoczka spadochronowego wpd 181 żołnierzom: 65 oficerom, 100 podoficerom i 16 szeregowym^[3].

Żołnierze 6 DPD na ASU-85

Żołnierze dywizji nosili charakterystyczne bordowe berety, dlatego przylgnęła do nich nazwa „Czerwone berety”. Ponadto żołnierze użytkowali mundury polowe odmiennego wzoru niż w pozostałych rodzajach wojsk. Uzyskali także prawo do występowania poza rejonami zakwaterowania w mundurach polowych z podwiniętymi rękawami, co na ówczesne czasy było ewenementem.

Dywizja w czasie pokoju była podporządkowana dowódcy Warszawskiego Okręgu Wojskowego. W czasie mobilizacji miała być przeformowana w 6 Brygadę Powietrznodesantową i podporządkowana dowódcy Frontu Polskiego.

20 października 1959 roku w skład dywizji został włączony 19 Samodzielny Batalion Rozpoznawczy, który w 1961 roku został przemianowany na 19 Batalion Powietrznodesantowy, a w 1967 roku na 18 Kołobrzeski Batalion Powietrznodesantowy. Jednostka stacjonowała w garnizonie Bielsko.

W 1964 roku został sformowany 6 Batalion Zabezpieczenia i Remontu, a dwa lata później 35 Dywizjon Artylerii Samobieżnej. W grudniu 1967 roku został sformowany rezerwowy 33 Batalion Powietrznodesantowy i 6 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej.

Desantowe działo szturmowe ASU-85, które było na wyposażeniu 6 Pomorskiej Dywizji Powietrznodesantowej, obecnie na ekspozycji w Parku Militarnym Muzeum Wojska w Białymstoku

Bezpośrednio przed wprowadzeniem stanu wojennego 6 Pomorska Dywizja Powietrznodesantowa otrzymała rozkazy: 12 grudnia o godz. 24.00, 10 batalion, siłami 220 ludzi, pod dowództwem kpt. Jacka Kapłona, zajmuje w Warszawie Pałac Kultury i Nauki oraz Centrum Polskiego Radia i Telewizji przy ul. Woronicza, 16 batalion dostaje rozkaz zajęcia lotniska Okęcie. O godz. 6.00 13 grudnia 1981 r. siły główne (komp. szturmowa i pododdziały wsparcia) lądują na lotnisku Okęcie (desant lądujący) i wykonują zadanie. 15 grudnia – Pozostałe w koszarach w Krakowie 2 kompanie szturmowe 16 bpd biorą udział w pacyfikacji Huty im. Lenina (HiL), w następnych dniach dołączają do nich dwie kompanie szturmowe 10 batalionu. Współdziałają z oddziałami MO i ZOMO w dalszych działaniach na terenie HiL.

W 1986 roku dywizja przemianowana została na 6 Pomorską Brygadę Powietrznodesantową, która w 1992 roku przeformowana została w 6 Brygadę Desantowo-Szturmową, aby 1 lipca 2010 roku ponownie zostać przemianowaną na 6 Brygadę Powietrznodesantową.

Struktura organizacyjna 6 DPD w 1975 roku

Oznaka	Oddział/pododdział	Miejsce stacjonowania	Uwagi
	Dowództwo 6 PDPdes[a]	Kraków
	6 batalion powietrznodesantowy	Niepołomice
	10 batalion powietrznodesantowy	Oświęcim
	16 Kołobrzeski batalion powietrznodesantowy	Kraków
	18 Kołobrzeski batalion powietrznodesantowy	Bielsko-Biała
	9 szkolny batalion powietrznodesantowy	Niepołomice	przeformowany w 6 bpd
	33 batalion powietrznodesantowy (rezerwowy)	Niepołomice	rozwiązany w 1976
	6 batalion zabezpieczenia i remontu	Kraków	przeformowany w 8 bzab
	5 dywizjon artylerii	Kraków	przeformowany w 5 dam
	5 dywizjon artylerii mieszanej	Kraków
	6 dywizjon artylerii przeciwlotniczej	Kraków	przekształcony w 120 baplot
	35 dywizjon artylerii samobieżnej	Kraków-Rząska	rozwiązany w 1976
	6 kompania łączności	Kraków
	11 kompania saperów	Kraków
	15 kompania medyczna	Kraków	weszła w skład 8 bzab
	22 kompania chemiczna	Kraków
	24 kompania zabezpieczenia zrzutowisk i lądowisk		weszła w skład 8 bzab
	39 kompania obsługi i regulacji ruchu	Kraków
	48 kompania rozpoznawcza	Kraków
	8 batalion zabezpieczenia (*)		od 1976

Dowódcy dywizji

Stopień	Imię i nazwisko	Okres pełnienia służby
ppłk dypl. / gen. bryg.	Bolesław Chocha	1957 – XII 1960
płk dypl.	Józef Mroczko	cz.p.o. XII 1960 – 1961
płk dypl.	Ryszard Banach	1961 – 1963
płk dypl.	Kazimierz Makarewicz	1963
płk dypl./gen. bryg.	Edwin Rozłubirski	VIII 1963 – III 1968
płk	Musiał	cz.p.o. III – VIII 1968
gen. dyw.	Edward Dysko	VIII 1968 – 1972
płk dypl.	Florian Bogacki	p.o. 1972–1973
gen. bryg.	Marian Zdrzałka	1973–1983
płk dypl.	January Komański	1983–1986

W kulturze masowej

• Czerwone berety – polski film przygodowy z 1962 roku w reżyserii Pawła Komorowskiego na podstawie noweli Pół godziny przyjaźni Albina Siekierskiego
• Z jasnego nieba – polski film dokumentalny z 1966 roku przedstawiający ćwiczenia 6 Pomorskiej Dywizji Powietrznodesantowej pod kryptonimem "Burza październikowa" w NRD (Erfurt) w roku 1965.

Uwagi

1. W strukturze organizacyjnej Dowództwa 6 Pomorskiej Dywizji Powietrznodesantowej występowały następujące komórki: Sztab, dowództwo artylerii, szefowie służb, Wydział Techniczny, Wydział Polityczny, Kwatermistrzostwo.