Andrzej Legocki

Andrzej Bogusław Legocki (ur. 21 października 1939 w Rychwale^[1]) – polski naukowiec, biochemik, profesor nauk przyrodniczych^[2], członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk, w latach 2003–2006 prezes PAN.

Andrzej Bogusław Legocki

Andrzej Legocki (2013)
Data i miejsce urodzenia	21 października 1939 Rychwał
Profesor nauk chemicznych
Specjalność: biochemia, biotechnologia molekularna roślin, inżynieria genetyczna
Alma Mater	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Doktorat	1965
Habilitacja	1968
Profesura	1977
Polska Akademia Nauk
Status	członek rzeczywisty
Funkcja	prezes PAN (2003–2006)
Doktor honoris causa 5 uczelni – 2002–2022
Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Akademia Rolnicza w Poznaniu
Instytut	Instytut Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk
Odznaczenia

Życiorys

Wykształcenie i działalność zawodowa

Edukację i działalność naukową związał z Poznaniem. Jest absolwentem I Liceum Ogólnokształcącego im. Karola Marcinkowskiego^[3]. W 1961 ukończył studia chemiczne na Wydziale Matematyczno-Fizyczno-Chemicznym Uniwersytetu Adama Mickiewicza^[1]. Był uczniem profesora Jerzego Pawełkiewicza^[4]. Po rocznym stażu w Herbapolu związał się zawodowo z Wyższą Szkołą Rolniczą w Poznaniu^[3]. W 1965 obronił doktorat, stopień doktora habilitowanego uzyskał w 1968. W 1977 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego w zakresie nauk przyrodniczych^[2]. W 1985 został profesorem zwyczajnym^[1].

W latach 1975–1988 kierował Zakładem Biosyntezy Białka w Katedrze Biochemii Akademii Rolniczej (przekształconej następnie w Uniwersytet Przyrodniczy) w Poznaniu^[5]. Związany również z Zakładem, a później Instytutem Chemii Bioorganicznej PAN. Kierował w nim Pracownią Inżynierii Genetycznej^[6] (od 1983)^[7], a następnie Pracownią Biologii Molekularnej Roślin (1988–2004)^[5]. W latach 1988–2003 pełnił funkcję dyrektora IChB PAN^[5]. Za jego kadencji, w latach 1989-1993, wybudowana została nowa siedziba Instytutu i Ośrodka Nauki PAN w Poznaniu, w której w 1993 znalazło siedzibę afiliowane z instytutem Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe^[8]. Powoływany na przewodniczącego Rady Naukowej IChB^[9].

Działalność społeczna i w organizacjach naukowych

W latach 1993–2011 był członkiem Prezydium Polskiej Akademii Nauk, a w latach 2003–2006 zajmował stanowisko prezesa PAN. W latach 2007–2010 pełnił funkcję przewodniczącego Wydziału Nauk Biologicznych PAN. Wcześniej sprawował funkcje w Oddziale Poznańskim PAN jako wiceprezes (1990–1996) i prezes (1996–2002). W 1983 został członkiem Komitetu Biochemii i Biofizyki PAN (w latach 1987–1993 był jego przewodniczącym), a w 1992 członkiem Komitetu Biotechnologii (członek prezydium 1992–1998)^[5].

W latach 1982–1989 był członkiem zarządu International Society of Plant Molecular Biology. W latach 2003–2006 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego European Academies’ Scientific Advisory Council oraz współprzewodniczącym EU Technology Platform „Plants for the Future”. W latach 1996–1999 był współdyrektorem Polskiej Sieci Biologii Molekularnej i Komórkowej UNESCO/PAN. Uczestniczył w radach redakcyjnych periodyków „Plant Science” (1982–2007), „Acta Biochimica Polonica” (1980–2008), „The Plant Journal” (1991–1999), „Cellular and Molecular Biology” (1995–2008), „BioTechnologia” (od 2011)^[5].

Uzyskiwał członkostwo w następujących organizacjach naukowych^[5]:

• Polska Akademia Nauk: członek korespondent 1986, członek rzeczywisty 2002,
• Polska Akademia Umiejętności: członek korespondent 1996,
• Academia Europaea: 1994,
• European Molecular Biology Organization (EMBO): 2000,
• Europejska Akademia Nauki, Sztuki i Literatury (EAASH): 2003,
• Europejska Akademia Nauk i Sztuk Pięknych (EASA): 2004,
• ScanBalt Academy: 2004,
• Mongolska Akademia Nauk: 2005,
• Rosyjska Akademia Nauk Rolniczych: 2005.

Jest również kolekcjonerem sztuki współczesnej. W jego zbiorach znajdują się obrazy Jana Cybisa, Karola Larischa, Jana Szancenbacha i grafiki Tadeusza Kulisiewicza. Przyczynił się także do restytucji przedwojennej Fundacji Kórnickiej (zlikwidowanej w latach 50.)^[1], obejmując w niej funkcję przewodniczącego rady kuratorów. W 2002 stanął na czele rady Muzeum Narodowego w Poznaniu^[5].

Działalność naukowa

W swych badaniach zajmuje się biochemią i biologią molekularną roślin. Przeprowadzał pionierskie badania nad mechanizmami biosyntezy białka u roślin wyższych, ze szczególnym uwzględnieniem funkcji transferowych RNA i opracowaniem bezkomórkowego układu do translacji in vitro z zarodków pszenicy. Zajmuje się również badaniami struktury i funkcji genów roślinnych, wiązaniem azotu w procesie symbiozy roślin z bakteriami oraz transgenezą roślin.

Odznaczenia i wyróżnienia

Ordery i odznaczenia

• 1981 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski^[5]
• 1999 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski^[5][10]
• 2004 – Order Honoru (Rosja)^[11]
• 2012 – Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski^[12]

Doktoraty honoris causa

Tytuły doktora honoris causa przyznały mu:

• Akademia Rolnicza w Poznaniu (2002)^[5],
• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie (2003)^[5],
• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (2004)^[13],
• Uniwersytet Szczeciński (2006)^[5],
• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (2022)^[14][15].

Nagrody i wyróżnienia

W 1993 otrzymał medal wojewody poznańskiego „Ad Perpetuam Rei Memoriam”^[16], a w 2010 został wyróżniony przez poznańskie Towarzystwo im. Hipolita Cegielskiego statuetką Złotego Hipolita^[17].

W 2014 wyróżniony tytułem honorowego obywatela Poznania^[18].