Andrzej Przewoźnik

Andrzej Jan Przewoźnik (ur. 13 maja 1963 w Jurkowie^[1], zm. 10 kwietnia 2010 w Smoleńsku) – polski historyk, sekretarz generalny Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa (1992–2010).

Andrzej Przewoźnik

Andrzej Przewoźnik, Palmiry, 14 września 2009
Data i miejsce urodzenia	13 maja 1963 Jurków
Data i miejsce śmierci	10 kwietnia 2010 Smoleńsk
Sekretarz Generalny Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa
Okres	od 1 września 1992 do 10 kwietnia 2010
Poprzednik	Wiesław Jan Wysocki
Następca	Andrzej Krzysztof Kunert
Odznaczenia

Tablica pamiątkowa przy ul. Wspólnej 2/4 w Warszawie

Grób Andrzeja Przewoźnika na cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Życiorys

W 1988 ukończył studia historyczne na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W 2002 został absolwentem studiów podyplomowych z dziedziny z obronności państwa na Wydziale Strategiczno-Obronnym Akademii Obrony Narodowej w Warszawie.

W latach 1981–1989 zaangażowany w działalność NSZZ „Solidarność””. W 1990 uzyskał mandat radnego Rady Dzielnicy Zwierzyniec w Krakowie z ramienia Komitetu Obywatelskiego. W tym samym roku rozpoczął pracę w Urzędzie Wojewódzkim w Krakowie. Od 1 września 1992 do 10 kwietnia 2010 pełnił funkcję sekretarza generalnego Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Pełniąc tę funkcję odniósł liczne sukcesy, m.in. w sprawie cmentarza i pomnika ofiar zbrodni w Jedwabnem czy wieloletniej skutecznej batalii o odbudowę i ponowne uroczyste otwarcie Cmentarza Obrońców Lwowa. Był Wiceprzewodniczącym i Sekretarzem Komisji ds. Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Katyńskiej przy Prezesie Rady Ministrów (1994–1998).

Członek Rady Muzealnej Państwowego Muzeum KL Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu-Brzezince, Muzeum Niepodległości w Warszawie, Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu, wiceprzewodniczący Rady Muzeum Wojska Polskiego, członek Rady Programowej Muzeum Powstania Warszawskiego. W dniu 30 kwietnia 2009 został powołany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na członka pierwszej kadencji (2009–2013) Rady Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku oraz wybrany na jej sekretarza. Redaktor naczelny czasopisma historycznego „Niepodległość”.

W 2005 był jednym z najpoważniejszych kandydatów na następcę Leona Kieresa na stanowisku prezesa Instytutu Pamięci Narodowej^[a].

Zginął 10 kwietnia 2010 w katastrofie polskiego samolotu Tu-154M w Smoleńsku w drodze na obchody 70. rocznicy zbrodni katyńskiej^[2]. Pozostawił żonę Jolantę i dwie córki – Joannę i Julię^[3].

27 kwietnia 2010 został pochowany w Kwaterze Smoleńskiej na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie^[4]. Jego ciało zostało ekshumowane 14 marca 2017 w związku z prowadzonym w Prokuraturze Krajowej śledztwem w sprawie katastrofy smoleńskiej^[5].

Tablice pamiątkowe

• tablica pamiątkowa odsłonięta 16 sierpnia 2010 w Juchnowcu Kościelnym^[6]
• tablica pamiątkowa odsłonięta 1 września 2010 w Štúrovie na Słowacji^[7]
• tablica pamiątkowa odsłonięta 11 kwietnia 2012 w Krakowie w Zespole Szkół Zawodowych nr 1 im. ks. kard. Adama Stefana Sapiehy przy ulicy Rzeźniczej 4, gdzie mieściło się niegdyś Technikum Geologiczne, którego absolwentem był Andrzej Przewoźnik^[8]
• tablica pamiątkowa odsłonięta 19 kwietnia 2011 r. na Cmentarzu Poległych 1920 r. w Radzyminie
• tablica upamiętniająca odsłonięta 16 kwietnia 2012 obok Krzyża Katyńskiego na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie^[9]
• tablica pamiątkowa odsłonięta 21 kwietnia 2017 roku w Budapeszcie na Węgrzech w Parku Męczenników Katynia^[10]

Odznaczenia

• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, postanowieniem z 16 kwietnia 2010 marszałka Sejmu Bronisława Komorowskiego wykonującego obowiązki prezydenta RP, na wniosek Kapituły Orderu Odrodzenia Polski „za wybitne zasługi w służbie państwu i społeczeństwu”)^[11]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2000)^[12]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1995)^[13]
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2010, pośmiertnie)^[4]
• Krzyż Komandorski Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego
• Krzyż Oficerski Orderu Zasługi Republiki Węgierskiej
• Srebrny Krzyż Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Londynie
• Order Przyjaźni (Rosja, 2001)^[14]
• Medal „Milito Pro Christo” (2001)
• Dyplom „Benemerenti” nadany przez Biskupa Polowego WP gen. dyw. Sławoja Leszka Głódzia (2001)

Publikacje

• Przewoźnik Andrzej, Polskie cmentarze wojenne w Iranie = Polish War Cemeteries in Iran, Warszawa, Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2002, 60 s.; wyd. 2. uzupełnione, Warszawa, Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2012, 67 s.
• Kunert Andrzej Krzysztof, Przewoźnik Andrzej, Stolarski Rafał E. (red.), Polacy w Iranie 1942-1945, t. 1, Warszawa, Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2002, 559 s.
• Przewoźnik Andrzej, Adamska Jolanta, Katyń. Zbrodnia. Prawda. Pamięć, Warszawa, Świat Książki, 2010, ISBN 978-83-247-2036-1 (wydana pośmiertnie).
• Kiss Csaba Gy., Przewoźnik Andrzej, Tam na północy. Węgierska pamięć polskiego września, Wydawnictwo Most, 2010.
• Przewoźnik Andrzej, Cmentarze katyńskie, Wydawnictwo Terra Nova, ISBN 978-83-89474-12-4.
• Gałęzowski Marek, Przewoźnik Andrzej, Gdy wódz odchodził w wieczność..., ISBN 83-89474-13-1.
• Andrzej Przewoźnik Andrzej, Strzembosz Adam, Generał Nil, 1999.

Uwagi

1. 5 lipca 2005 w dzienniku „Rzeczpospolita” podano informację, że w krakowskim oddziale IPN znaleziono dokument obciążający Przewoźnika jako agenta SB. Według opisywanego dokumentu Przewoźnik miał donosić na współpracowników z PAX-u. W reakcji na tę wiadomość szef kolegium IPN Sławomir Radoń stwierdził, że Przewoźnik nie może już być kandydatem na szefa IPN, bo ustawa o Instytucie dyskwalifikuje kandydata, wobec którego w archiwach IPN jest choćby najmniejsza informacja o jego możliwych związkach z tajnymi służbami PRL. Z tą opinią nie zgodzili się inni członkowie kolegium ani p.o. prezesa IPN Leon Kieres. Jeden z najpoważniejszych potencjalnych kontrkandydatów na stanowisko szefa Instytutu Antoni Dudek ogłosił, że nie będzie kandydował. Wkrótce okazało się, że dokument jest wątpliwej autentyczności, a na światło dzienne wydobył go bliski współpracownik Jana Rokity Zbigniew Fijak. 29 listopada 2005 Sąd Lustracyjny orzekł, że Andrzej Przewoźnik nie był agentem SB. Nie ma żadnych materiałów, nawet ustnych, żeby Andrzej Przewoźnik zobowiązał się do współpracy. Wręcz przeciwnie, wykazał, że takiej współpracy nie chce podjąć – powiedziała sędzia.