Aniela Wolnik

Aniela Wolnik (ur. 15 stycznia 1900 w Rybniku^[1], zm. 22 lipca 1957) – polska działaczka okresu powstań śląskich i plebiscytu na Górnym Śląsku, sanitariuszka, harcerka i nauczycielka.

Aniela Wolnik

Data i miejsce urodzenia	15 stycznia 1900 Rybnik
Data śmierci	22 lipca 1957
Zawód, zajęcie	sanitariuszka, nauczycielka
Odznaczenia

Życiorys

Urodziła się w Paruszowcu (dzielnicy Rybnika)^[1], w rodzinie polskiego listonosza^[2]. Pochodziła z patriotycznej rodziny, której dom był miejscem spotkań Polskiej Organizacji Wojskowej^[2]. Ojciec i bracia organizowali broń dla polskich oddziałów, z kolei Aniela z siostrą Heleną (1899–1999) utworzyła polską szkołę dla dzieci^[2]. Aniela angażowała się w I powstanie śląskie^[3], za co w sierpniu 1919 roku została aresztowana^[2]. Podczas zajścia miała klęknąć i powiedzieć matce: „Pobłogosław mię, Matko, na śmierć za Polskę”^[2][3], co przyniosło jej później przydomek^[3] „śląska Inka”^{[3][4][5][6][7]}. Uniknęła rozstrzelania dzięki wprowadzeniu stanu oblężenia, przez co Niemcy nie mogli działać bez wyroku^[2]. Wolnik została przeniesiona do więzienia w Raciborzu, gdzie spędziła sześć miesięcy^[2]. Była jedyną kobietą oskarżoną o zdradę stanu^[2]. Dzięki wstawiennictwu polskich adwokatów odzyskała wolność w lutym 1920 roku^[2].

Po dojściu do zdrowia Wolnik odbyła kurs sanitarny zorganizowany przez Polski Czerwony Krzyż^[2]. Założyła pierwszą żeńską drużynę harcerską ziemi rybnickiej (1920)^[8], zajęła się organizacją Towarzystw Polek^[2][4] i dyrygowała chórem o nazwie „Seraf”^[2] lub „Serafin”^[4]. W okresie plebiscytu na Górnym Śląsku angażowała się w działalność komitetu plebiscytowego w Rybniku, agitując przede wszystkim wśród kobiet, a także pracowała dla PCK^[2]. Podczas II powstania śląskiego przeżyła masakrę w Rybniku^[2].

Podczas III powstania śląskiego^[2] pełniła funkcję sanitariuszki^[5][6]. Założyła drużynę sanitariuszek^[2] i działała u boku 5 Rybnickiego Pułku Piechoty^[2][7] na szlaku bojowym Ruda – Sławięcice – Koźle – Pogorzelec – Kłodnica – Góra Świętej Anny^[2]. Opiekowała się rannymi, których zabierała z pola walki, w szpitalu w Kłodnicy^[2][4]. Choć powszechnie powtarzana jest informacja, że za bohaterstwo w trakcie powstań otrzymała Order Virtuti Militari^{[1][2][4][5][9]}, dr Małgorzata Tkacz-Janik nie znalazła potwierdzenia tej informacji w archiwach^[6]. W 1932 roku Wolnik została wybrana na członka zarządu Związku Byłych Politycznych Więźniów Narodowych na województwo śląskie^[10].

We wrześniu 1939 roku aresztowano ją i wywieziono do obozu KL Ravensbrück^[1]. Została uwolniona w 1945 roku podczas wyzwolenia obozu^[1]. Po wojnie uczyła muzyki^[4] w Zakładzie Sióstr Urszulanek w Rybniku^[1][4], udzielała się także w harcerstwie^[1][2].

Zmarła 22 lipca 1957^[1][4]. Została pochowana na cmentarzu parafii Matki Bożej Bolesnej w Rybniku (sektor 1-I-13-6)^[2][11].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (24 kwietnia 1946)^[12]
• Medal Niepodległości (15 kwietnia 1932)^[13]

Upamiętnienie

Jej postać została przypomniana w ramach wystaw Śląskie kobiety – polskie twierdze (2018, opracowanie: Joanna Banik, Narodowy Instytut Dziedzictwa)^[2] i 60 na 100. SĄSIADKI. Głosem Kobiet o powstaniach śląskich i plebiscycie (2019, Instytut Myśli Polskiej im. Wojciecha Korfantego, ilustracje Marta Frej)^[9]. Pierwszej wystawie towarzyszył film dokumentalny Śląskie kobiety – polskie twierdze w reżyserii Krzysztofa Korwina-Piotrowskiego^[5], w którym także pojawiła się Aniela Wolnik^[14]. Sanitariuszka została również jedną z bohaterek cyklu Bohaterowie powstań śląskich. Ich marzenia o Polsce przygotowanego przez Polskie Radio Katowice^[3].