August Sabbe

August Sabbe (także: August Sabe^[1], pseudonim Kuhte, Kuste^[2]; ur. 1 września 1909 w Võrumaal, zm. 28 września^[3] 1978 nad rzeką Võhandu koło wsi Paidra^[4]) – ostatni żołnierz podziemia antykomunistycznego i niepodległościowego w Estonii (wówczas republiki ZSRR), partyzant formacji „Leśnych Braci”, poległy w czasie próby ujęcia przez agentów KGB.

August Sabbe

Pomnik na miejscu śmierci Augusta Sabbego na brzegu rzeki Võhandu w Estonii. Napis po estońsku: „Tutaj poległ 28 września 1978 ostatni żołnierz estońskich Leśnych Braci August Sabbe”
szeregowy
Data i miejsce urodzenia	1 września 1909 Võrumaal, Paidra, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	28 września 1978 Paidra, Estońska SRR
Formacja	„Leśni Bracia”

Życiorys

August Sabbe urodził się 1 września 1909 we wsi Võrumaal, w Estonii, należącej wówczas do Rosji, w rodzinie młynarza^[4], jako najmłodsze dziecko. Miał dwóch starszych braci: Heinricha i Rudolfa oraz siostrę Hildę. Heinrich poległ w walce o niepodległość Estonii w 1919.

Uczęszczał do szkoły w Tsolgo. Ojciec zmarł w 1929^[5] lub 1930. W 1930 ukończył służbę wojskową w armii estońskiej. Po aneksji Estonii do ZSRR dwukrotnie (w 1941 i 1944/1945) uniknął mobilizacji do Armii Czerwonej, a w 1944 w czasie okupacji niemieckiej wcielenia do armii III Rzeszy^[6], za każdym razem ukrywając się w lesie.

W latach 1945–1949 pracował jako szlifierz, a następnie w młynie. W 1949 po aresztowaniu przez NKWD udało mu się zbiec, ukrywał się w lesie. W 1950 wstąpił do oddziału partyzanckiego „Orion” (nazwa ta jest częściowo fonetycznym zapisem po estońsku rosyjskiego wyrazu „Орёл”, trb „Orjoł”, pol. „Orzeł”^[7]) „Leśnych Braci” pod komendą Jaana Rootsa, jednego z dowódców partyzanckich, działających w okolicy Taevaskoja. Gdy 6 czerwca 1952 Jaan Roots zginął w zasadzce NKWD, a oddział został rozbity, August Sabbe ukrywał się samotnie.

Poszukiwany przez NKWD i KGB, poległ w zasadzce^[8] KGB 28 września 1978 po 28 latach służby w partyzantce i ukrywania się w lesie. Pochowany został na cmentarzu Raadi^[9] w Dorpacie.

Okoliczności śmierci

Istnieje kilka wersji dotyczących śmierci Augusta Sabbego. Według jednej miał wyrwać się agentom KGB podczas aresztowania, wskoczyć do rzeki i utonąć, nie chcąc dać się aresztować (wersja ta jest wątpliwa, w momencie aresztowania August Sabbe, w wieku 69 lat, miał zostać aresztowany przez młodych, sprawnych fizycznie mężczyzn. Rzeka w tamtym miejscu jest wąska, płytka i płynie wolno, drugi brzeg nie był porośnięty i nie dawał dużych szans powodzenia ucieczki). Według innej wersji został zastrzelony w czasie skoku do rzeki^[10]. Agentami (przebranymi za wędkarzy), którzy przeprowadzili próbę aresztowania^[11] Augusta Sabbego byli: Ervin Oras^[12] z KGB i Neeme Tavel^[13] z SORVVO^[14]. Konfident KGB, który przekazał informacje umożliwiające aresztowanie Augusta Sabbe, miał w nagrodę otrzymać od władz ZSRR samochód marki Żiguli. 5 lat później popełnił samobójstwo^[10].

Upamiętnienie

Na miejscu śmierci Augusta Sabbego w lesie nad rzeką Võhandu w Paidra znajduje się upamiętniający go głaz z tablicą pamiątkową o treści: Tutaj poległ 28 września 1978 ostatni żołnierz estońskich „Leśnych Braci” August Sabbe. Miejsce śmierci Augusta Sabbego znajduje się w pobliżu drogi 65 między miejscowościami Paidra a Leevi, oznaczone drogowskazem (współrzędne 57°55′24″N 27°10′51″E)^[10].

Rodzina

• ojciec: Jaan Sabbe (1866–1929 lub 1930)
• matka: Katri Sabbe (zmarła w 1944 r.)
• rodzeństwo:
  • Rudolf Sabbe (1894–1934)
  • Heinrich Sabbe (poległ w walce o niepodległość Estonii w 1919 r.)
  • Hilda Sabbe (zmarła w 1931 r.)

Zobacz też

• Józef Franczak ps. „Lalek” – ostatni poległy w boju partyzant podziemia poakowskiego na terenie Polski
• Ilja Oberyszyn
• Hirō Onoda