Autunit

Autunit (też otunit) – minerał z gromady minerałów uranylu. Należy do minerałów rzadkich, występuje tylko w niektórych rejonach Ziemi. Nazwa pochodzi od miejscowości Autun we Francji^[1].

Autunit

Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	Ca[UO 2] 2[PO 4] 2·8–12H 2O
Twardość w skali Mohsa	2–2,5
Przełam	nierówny
Łupliwość	doskonała według (001)
Pokrój kryształu	tabliczkowe, płytkowe, piramidalne, naskorupienia
Układ krystalograficzny	tetragonalny
Właściwości mechaniczne	nie jest kruchy
Gęstość	3,1–3,2 g/cm³
Właściwości optyczne
Barwa	intensywnie żółty w różnych odcieniach
Rysa	żółta
Połysk	szklisty, a na płaszczyznach łupliwości perłowy
Współczynnik załamania	1,553–1,577
Inne	optycznie dwuosiowy
Dodatkowe dane
Szczególne własności	okazuje pleochroizm w odcieniach żółtych

Charakterystyka

Właściwości

Zazwyczaj tworzy kryształy o pokroju tabliczkowym, płytkowym, blaszkowe. Tworzy bipiramidy i zbliźniaczenia. Występuje w skupieniach ziemistych, łuseczkowych. Tworzy naskorupienia i naloty. W świetle ultrafioletowym wykazuje jaskrawą żółtozieloną fluorescencję. Jest bogaty w tlenek uranu (do 61% UO₃); domieszki magnezu, wapnia i protaktynu. Rozpuszcza się w kwasie azotowym, barwi płomień na pomarańczowo-czerwono. Ze względu na podobieństwo wykształcenia kryształów do miki jest nazywany „miką uranową”. Promieniotwórczy.

Chemizm

Teoretycznie odmiana zawierająca 8 cząsteczek wody krystalizacyjnej ma skład 58% UO
3, 5,69% CaO, 14,39% P
2O
5 i 21,92% H
2O.

Odmiany

Obok opisywanego autunitu wapniowego do grupy autunitu należą minerały wzorze ogólnym A[UO
2]
2[TO
4]
2·8–16H
2O, gdzie A = Cu, Ca, Ba, Ni, Mn, Fe lub (HAl) oraz T = P lub As^[2].

Na powietrzu ulega częściowemu i odwracalnemu odwodnieniu do meta-autunitu zawierającego 6 cząsteczek wody krystalizacyjnej, Ca[UO
2]
2[PO
4]
2·6H
2O^[1][3]. Grupa meta-autunitu obejmuje szereg minerałów o wzorze ogólnym AII
[UO
2]
2[TO
4]
2·6–10H
2O, gdzie A^II = Cu, Ca, Ba, Ni, Fe, Mn, Zn, Co lub Mg oraz AI

2[UO
2]
2[TO
4]
2·5–6H
2O, gdzie A^I = Na, K, H
3O lub NH
4^[4].

Geneza

Jest wtórnym minerałem uranu powstającym przy wietrzeniu i utlenianiu uraninitu i blendy smolistej w pegmatytach i hydrotermalnych złożach uranu, nawet przy jego nikłych ilościach. Spotykany również w utlenionych złożach uranu w skałach osadowych. Najczęściej współwystępuje z takimi minerałami, jak torbernit, uraninit, meta-autunit, metatorbernit

Występowanie

Na świecie: Francja (Autun), Niemcy (Hagendorf), USA (Wyżyna Kolorado, okolice jeziora Athabaska), Wielka Brytania (Kornwalia), Portugalia, Włochy.

W Polsce: Trzcińsko, Kowary, Ogorzelec, Skalna Brama k. Szklarskiej Poręby, Radoniów, Miedzianka, Złoty Stok.

Zastosowanie

• ruda uranu
• interesujący dla kolekcjonerów

Zobacz też

• minerały uranylu
• minerały promieniotwórcze
• minerały metamiktyczne