Awenturyn

Awenturyn^[a], awanturyn^[7][6], kwarc awenturynowy^[2] – minerał^[3] lub skała^[4], odmiana kwarcu o iskrzącym odbiciu, spowodowanym drobnymi inkluzjami miki lub hematytu^[7][2]. Ma zróżnicowaną barwę, np. srebrzystą, żółtawą, brunatnoczerwoną lub zieloną^[7][6][2]. Wariant zielony swą barwę zawdzięcza fuchsytowi^[6][2].

Awenturyn

Właściwości chemiczne i fizyczne
Inne nazwy	awanturyn, kwarc awenturynowy
Skład chemiczny	SiO2 (kwarc) lub NaAlSi3O8 – CaAl2Si2O8 (skaleń plagioklazowy)
Twardość w skali Mohsa	7[1]
Przełam	muszlowy[1]
Łupliwość	brak[1]
Układ krystalograficzny	trygonalny[1]
Gęstość	2,64–2,69 g/cm³
Właściwości optyczne
Barwa	srebrzysta, żółtawa, brunatnoczerwona, zielona i in.[1]
Rysa	biała[1]
Połysk	szklisty, na przełamie tłusty[1]

Nazwa pochodzi od włoskiego aventura – „przygoda”, w nawiązaniu do rodzaju szkła o tej samej nazwie „awenturyn”^[6][3], uzyskanego przypadkowo na początku XVIII w.^[3] na Murano^[6], po dodaniu opiłków miedzi do stopionej masy szklanej^[6][3]. Szkło awenturynowe ma czerwonawobrązową (lub zielonkawą, jeśli zawiera dodatek chromu^[3]) barwę i wykazuje silny odblask, podobnie jak minerał^[6].

Właściwości

• Spójność: kruchy^{[potrzebny przypis]}
• Skupienie: ziarniste, zbite^[1]
• współczynnik załamania światła: ok. 1,55^[4]
• gęstość względna: 2,64–2,69^[4]

Nigdy nie występuje w formie dobrze wykształconych kryształów. Zawsze przybiera postać ziarnistych mas z bezbarwnego kwarcu, z nieregularnie rozmieszczonymi łuseczkami miki. Zabarwienie awenturynu jest spowodowane wrostkami różnych minerałów, np. fuchsytu lub/i chlorytu (barwa zielona), hematytu (barwa czerwona/czerwonobrunatna), rzadziej pirytu (barwa brązowa), muskowitu (barwa czerwonobrunatna), goethytu (barwa zielonobrązowa) oraz innych minerałów (np. lepidokrokitu, biotytu, serycytu)^[1].

Występowanie

Jest minerałem rzadkim^[1].

Największe złoża: stan Tamilnadu^[2] w Indiach (główne źródło formy zielonej)^[4], południowa Hiszpania (forma czerwonawobrązowa), okolice Idar-Oberstein w Niemczech (forma niebieskawobiała z czerwono-brązowymi wtrąceniami i inkluzjami z pirytu)^[4], Chiny^[2][7], Brazylia, Rosja – na Uralu i na Syberii^[7].

W Polsce – znajdowany sporadycznie w aluwiach Kaczawy i w Górach Izerskich^[1].

Zastosowanie

• forma zielona^[4] to kamień szlachetny^[2], stosowany do wyrobu biżuterii i przedmiotów ozdobnych^[2][4][7]; czasami jest szlifowany w kaboszony^[1]
• wykonuje się z niego naczynia, np. misy i wazy^[2]
• służy jako surowiec rzeźbiarski^[1]

Uwagi

1. Nazwa awenturyn jest niejednoznaczna i może dotyczyć różnego rodzaju kamieni ozdobnych o podobnych właściwościach. Np. taką samą nazwę stosuje się do skalenia plagioklazowego^[2][3], zawierającego podobne inkluzje i wykazującego awenturyzację^[4], którego jednoznaczna nazwa to skaleń awenturynowy lub kamień słoneczny^[4][5][6].