Brygidki (więzienie)

Brygidki – potoczna nazwa więzienia we Lwowie przy ul. Kazimierzowskiej (obecnie Horodocka).

Brygidki

Lwowskie Brygidki współcześnie
Państwo	Ukraina
Obwód	lwowski
Miejscowość	Lwów
Adres	ul. Kazimierzowska
Rodzaj	zakład karny
Położenie na mapie Lwowa Brygidki
Położenie na mapie Ukrainy Brygidki
Położenie na mapie obwodu lwowskiego Brygidki
Położenie na mapie rejonu lwowskiego Brygidki
Położenie na mapie hromady Lwów Brygidki
49°50′36″N 24°01′19″E

Historia

Budynek więzienia Brygidki przy ulicy Kazimierzowskiej we Lwowie, 1934

Wejście do Sądu Okręgowego Karnego we Lwowie znajdującego się obok więzienia, 1934

Renesansowy gmach został zbudowany w 1614 dla żeńskiego zakonu św. Brygidy. Istniejąca przy budynku kaplica św. Piotra do dziś spełnia swoją pierwotną rolę, natomiast budynek klasztorny, po likwidacji zakonu w 1784, został zamieniony na więzienie kryminalne.

Przy burzeniu zabudowań pod koniec 1913 zachowano kościół klasztoru Brygidek^[1]. Po I wojnie światowej więzienie zamieniono na polityczne.

Brygidki były jednym z kilku miejsc we Lwowie, gdzie po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej w czerwcu 1941 roku NKWD dokonało masowego mordu więźniów politycznych. W ostatnich dniach „pierwszej okupacji sowieckiej” w więzieniu przetrzymywano prawdopodobnie około 4 tys. osób^[2]. Wieczorem 23 czerwca sowiecka straż opuściła gmach, ryglując bramy i pozostawiając osadzonych w zamkniętych celach. Następnego poranka więźniowie wyłamawszy drzwi cel wydostali się na wewnętrzny dziedziniec, jednakże tylko kilkuset z nich zdołało wydostać się poza teren więzienia^[3][4]. 25 czerwca na Brygidki powrócili enkawudziści, którzy przystąpili do systematycznej eksterminacji osadzonych^[5][6]. W ciągu czterech dni zamordowano co najmniej 2 tys. więźniów^[2]. Stosy trupów odnalezione później w piwnicach Brygidek liczyły po 4–5 warstw^[7]. Przed opuszczeniem Lwowa przez Sowietów gmach więzienia został podpalony. Prawdopodobnie ogień podłożyli enkawudziści, chcąc w ten sposób zatrzeć ślady zbrodni^[2][8]. Część źródeł sugeruje jednak, że „Brygidki” zostały podpalone przez samych więźniów już po odejściu Sowietów, gdyż ocalali z masakry nie chcieli dopuścić, aby więzienne akta dostały się w ręce nadciągających Niemców^[9].

Osobny artykuł: Masakry więzienne NKWD we Lwowie.

W więzieniu zginęli prawdopodobnie gen. dyw. Wojciech Rogalski i Kazimierz Kott, szef PLAN-u^[10].

Straconych i zmarłych w więzieniu chowano w nieoznakowanych mogiłach na Cmentarzu Zamarstynowskim. Do ewakuacji zwłok z Brygidek i ich pochówku użyto Żydów, których uprzednio posądzono o kolaborację z władzami sowieckimi i odpowiedzialność za mordy w więzieniach. Wielu Żydów zostało podczas usuwania zwłok brutalnie zamordowanych przez Niemców i nacjonalistów ukraińskich. Mordy więzienne stanowiły podłoże do dokonania pogromu na Żydach we Lwowie, podobnie jak i w innych miastach, gdzie miały miejsce mordy w więzieniach. W czasie pogromu we Lwowie zginęło około 5 tys. Żydów^[11].

Z tym tematem związana jest kategoria: więźniowie Brygidek.

Upamiętnienie

Martyrologia Polaków osadzanych i zamordowanych przez funkcjonariuszy NKWD została upamiętniona po 1990 roku na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie napisem na jednej z tablic: „MONTELUPICH / BRYGIDKI / ZAMEK LUBELSKI / 1939 – 1945".