CSS-13

Historia

Podsumowanie

Perspektywa

W 1947 lotnictwo ludowego Wojska Polskiego zwróciło się z zamówieniem do polskiego przemysłu lotniczego o podjęcie produkcji seryjnej radzieckiego samolotu szkolno-łącznikowego Po-2. W ZSRR zgodzono się na sprzedaż jego licencji i w Centralnym Studium Samolotów w Warszawie w 1948 pod kierunkiem magistra inżyniera Stanisława Lassoty przygotowano dokumentację licencyjną samolotu. Samolot w wersji licencyjnej różnił się od pierwowzoru Po-2 innym rodzajem lotek, miał trymer na sterze wysokości, inne owiewki amortyzatorów i niektóre przyrządy pokładowe, drobne ulepszenia w konstrukcji płatowca, a także usprawniony rozruch silnika gwiazdowego.

Tak opracowany samolot oznaczono CSS-13 i skierowano do produkcji seryjnej. Prototyp samolotu o znakach SP-AKZ zbudowano w PZL Mielec w 1948. Swój pierwszy lot wykonał on w dniu 18 grudnia 1948 a pilotami byli Ludwik Lech i Kazimierz Tyrlik. W roku następnym przeprowadzono w Instytucie Lotnictwa w Warszawie jego homologację. Podczas prób stwierdzono, że samolot odznacza się dobrymi właściwościami pilotażowymi oraz zachowuje się bezpiecznie przy starcie i lądowaniu. Produkcja seryjna samolotu trwała w PZL Mielec od 1949 do 1950, a następnie w latach 1952–1956 w WSK Okęcie w Warszawie. Łącznie w latach 1949–1956 wyprodukowano 560 samolotów CSS-13, z tego 180 w PZL Mielec i 380 w WSK Okęcie.

W 1953 został jeszcze zbudowany i oblatany na lotnisku Okęcie w Warszawie prototyp wersji sanitarnej samolotu CSS-13, oznaczony jako CSS S-13 zaprojektowany przez magistra inżyniera Tadeusza Sołtyka. Łącznie wyprodukowano 59 samolotów tego typu.

W 1954 w związku z wyjaśnianiem przyczyny katastrofy lotniczej samolotu wojskowego CSS S-13 (wersja sanitarna) do której doszło w dniu 25 maja 1954 kiedy zaraz po starcie z Okęcia samolot z pilotem i nawigatorem na pokładzie rozbił się o ziemię, w Zakładzie Wytrzymałości Instytutu Lotnictwa pod kierunkiem szefa tego Zakładu inżyniera Tadeusza Chylińskiego przeprowadzono statyczną próbę wytrzymałościową komory dwupłata CSS-13. Badania wykazały niewystarczającą wytrzymałość okuć.

Remove ads

Użycie w lotnictwie polskim

Pierwsze nowe samoloty skierowano do jednostek lotniczych i szkół wojskowych już w 1949. W pierwszej połowie lat 50. XX wieku samoloty CSS-13 stanowiły podstawowy samolot w eskadrach i kluczach łącznikowych wojsk lotniczych. Stosowano wersje: łącznikową wyposażoną w podwójny układ sterowniczy, bombową z wziernikiem w dolnym prawym skrzydle do namierzania celownikiem oraz z zamkami bombowymi pod płatem i umieszczonym na grzbiecie kadłuba, z tyłu za drugą kabiną na stojaku, ruchomym lotniczym karabinem maszynowym. Oprócz wojsk lotniczych samoloty CSS-13 były używane w jednostkach lotniczych Marynarki Wojennej oraz w Wojskach Ochrony Pogranicza do patrolowania granicy państwa.

W latach 1953–1955 Polskie Linie Lotnicze LOT eksploatowały 20 samolotów CSS-13 przystosowanych do celów rolniczych (opylanie upraw i lasów). W aeroklubach samoloty CSS-13 wykorzystywano w latach 60. do szkolenia w pilotażu, do lotów treningowych, holowania szybowców, lotów dyspozycyjnych, wywożenia skoczków spadochronowych.

Samoloty CSS-13 były użytkowane w lotnictwie polskim do 1978.

Remove ads

Historia

Użycie w lotnictwie polskim

Egzemplarze muzealne

Opis konstrukcji

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Wikiwand - on