Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa

Chaczkar

ormiańska kamienna stela lub płyta wotywna Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Chaczkar
Remove ads

Chaczkar (orm. Խաչքարkamień krzyż) – ormiańska kamienna stela lub płyta wotywna upamiętniająca szczególne wydarzenia lub osobę.

Thumb
Chaczkar z 1291 r. z klasztoru Goszawank

Chaczkary umieszczane są w:

  • murach świątyń,
  • wejściach grobowców,
  • na rozstajach dróg
  • na cmentarzach

Są ozdobione bogatą ornamentyką z krzyżem ormiańskim oraz napisem upamiętniającym zdarzenie lub fundatora.

Historia chaczkarów

Podsumowanie
Perspektywa

Na obszarze Armenii skalne obeliski przy źródłach i obeliski związane z państwem Urartu powstawały jeszcze przed epoką hellenistyczną, a w tej epoce zwyczaj ich stawiania utrwalił się. Na początku IV w. n.e. Armenia przyjęła chrześcijaństwo jako religię panującą i nowo powstające obeliski wykonane w surowym głazie o przypadkowym kształcie zaczęto zdobić wizerunkiem niezdobionego krzyża równoramiennego z rozszerzającymi się, często rozwidlonymi końcówkami ramion. Właściwe chaczkary pojawiły się w V-VII w. n.e. i różniły się od starszych obelisków z krzyżem tym, że krzyż przybierał postać tzw. „skrzydlatego krzyża”, tzn. na wszystkich rozszerzających się wierzchołkach krzyża wykuwano ornamenty roślinne, przechodzące u podstawy krzyża w liście palmowe. Poza tym dominującym materiałem stał się znów kamień (przede wszystkim czerwonawy tuf), a nie drewno jak na początku okresu chrześcijańskiego[1]. Od IX w. blokowi skalnemu, z którego wykonywało się chaczkar nadawało się kształt prostokątnej, pionowo stojącej płyty. Od XII do XIV w. przypadał największy rozkwit sztuki wykonywania chaczkarów i wtedy ostatecznie kształtował się kanon tej formy. Skrzydlaty krzyż stał się nierównoramienny, z dłuższym ramieniem dolnym i zajmował największą, środkową część płyty, znajdując się w specjalnie wykutej prostokątnej dużej, ale płytkiej niszy. U podstawy krzyża zwykle była rozeta. Szerokie pasy obramiające z obu boków, z góry i czasami też z dołu niszę tworzyły dodatkowe pola, przy czym najszerszy i najbardziej wystający był górny pas. Wszystkie te elementy były bardzo bogato dekorowane ornamentyką roślinną i/lub figuralną. Na chaczkarze często wykuwano też inskrypcję okolicznościową, upamiętniającą zmarłego lub jakieś wydarzenie[2].

Remove ads

Chaczkary na świecie

Chaczkary powstawały na całym obszarze historycznej Armenii, jednak na wielu obszarach (obecnie azerskich, tureckich) poza obecnym państwem ormiańskim zostały zniszczone, np. stary cmentarz w Culfie, na którym było 20 tys. chaczkarów, był niszczony już w okresie komunizmu, po upadku którego zostało 2700 płyt, będących najliczniejszym nagromadzeniem tego typu obiektów na świecie. Cała nekropolia została zniszczona przez Azerów, w tym przez wojsko azerskie w okresie od 1998 do końca 2005 r.[3] Po zniszczeniu tego zabytku największym światowym nagromadzeniem zabytkowych chaczkarów stał się cmentarz w Noratus, obejmujący przeszło 800 sztuk starych płyt, od IX w. n.e.[4]

Remove ads

Chaczkary w Polsce

Thumb
Ormiański kamień krzyżowy – chaczkar w Krakowie

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads