Cmentarz przy ul. Gliwickiej w Katowicach

Cmentarz przy ul. Gliwickiej w Katowicach – rzymskokatolicki cmentarz parafialny parafii Przemienienia Pańskiego w Katowicach, zlokalizowany przy ulicy Gliwickiej na terenie dzielnicy Załęże, przy granicy ze Śródmieściem.

Cmentarz przy ul. Gliwickiej
w Katowicach

kaplica cmentarna pw. św. Dobrego Łotra znajdująca się pośrodku cmentarza (2014)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Katowice
Adres	ul. Gliwicka
Typ cmentarza	wyznaniowy
Wyznanie	katolicki
Stan cmentarza	czynny
Powierzchnia cmentarza	1,285 ha
Liczba pochówków	ok. 3,5 tys.
Data otwarcia	11 listopada 1860
Zarządca	parafia Przemienienia Pańskiego w Katowicach
Położenie na mapie Katowic Cmentarz przy ul. Gliwickiej
Położenie na mapie Polski Cmentarz przy ul. Gliwickiej
Położenie na mapie województwa śląskiego Cmentarz przy ul. Gliwickiej
50°15′43″N 19°00′27″E

Historia

Cmentarz został założony w 1860 roku^[1] na tzw. Załęskim Przedmieściu, a za nim w kierunku zachodnim znajdywała się ówczesna granica Katowic i Załęża^[1]. Wytyczony został pomiędzy torami kolejowymi^[2], po południowej stronie późniejszej ulicy Gliwickiej^[3]. Został poświęcony 11 listopada 1860 roku przez ks. dziekana Franza Heidego z Raciborza^[4]. Tego samego dnia poświęcono także tymczasową świątynię pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w rejonie późniejszego placu Wolności, w którym duszpasterstwo objął ks. Teodor Kremski^[5]. Chowano w nim zmarłych z Katowic, Brynowa, Załęża oraz Załęskiej i Katowickiej Hałdy^[6], a pierwszy pochówek odbył się dwa dni po poświęceniu nekropolii^[4].

W październiku 1871 roku cmentarz został wykupiony przez starokatolików, którymi przewodził ks. Paweł Kamiński^[7]. W 1875 roku w środkowej części nekropolii postawiono kaplicę pw. Dobrego Łotra^[3], w której chowano starokatolickich duchownych^[8].

Po przyłączeniu Katowic do państwa polskiego w 1922 roku ostatni proboszcz parafii starokatolickiej ks. Karl Müller wyjechał do Niemiec i tam zmarł w kolejnym roku. Po dość skomplikowanych czynnościach administracyjnych i prawnych władze wojewódzkie przekazały cmentarz i kościół wspólnocie rzymskokatolickiej, przechodząc z zarząd parafii śś. Apostołów Piotra i Pawła^[7] w 1927 roku^[8].

Podczas II wojny światowej cmentarzem zarządzały władze miejskie, a w 1945 roku wróciła w zarząd parafii rzymskokatolickiej. Od końca lat 50. do lat 70. XX wieku w kaplicy cmentarnej odprawiano w niej niedzielne msze św.^[8]. W 1984 roku cmentarz przeszedł w zarząd parafii Przemienienia Pańskiego^[8].

Charakterystyka

Cmentarz parafialny parafii Przemienienia Pańskiego w Katowicach położony jest przy ulicy Gliwickiej^[9], pomiędzy ulicą M. Goeppert-Mayer a Punktem 44, na terenie dzielnicy Załęże, przy granicy ze Śródmieściem^[10]. Ma powierzchnię 1,285 ha^[11]. Odbywa się tu średnio 90 pochówków rocznie, a do 2010 roku było ich ponad 3,5 tys.^[12]

Na cmentarzu istnieje zabytkowa kaplica pw. Dobrego Łotra z 1875 roku, wzniesiona na planie sześciokąta w stylu neogotyckim. Od strony południowej posiada absydę^[7]. Kaplicę 21 listopada 2011 roku wpisano do rejestru zabytków nieruchomych^[13] (nr rej.: A/356/11)^[14].

Pochowani

Z tym tematem związana jest kategoria: Pochowani na cmentarzu przy ul. Gliwickiej w Katowicach.

Spoczywają tu m.in.:

• Kazimierz Czapla (1869–1930) – działacz narodowy, notariusz i adwokat^[15],
• Antoni Kamski (1893–1928) – kapitan, kawaler orderu Virtutti Militari i Krzyża Walecznych^[15],
• Karol Mathea (1886–1964) – powstaniec śląski, długoletni proboszcz parafii śś. Apostołów Piotra i Pawła w Katowicach^[16][13],
• Wiktor Rumpfelt (1890–1965) – działacz PPS na Górnym Śląsku, członek i współorganizator POW Górnego Śląska, poseł na Sejm Śląski^[15],
• Tadeusz Wencel (1927–2017) – lekarz neurochirurg, profesor nauk medycznych, twórca i kierownik Katedry i Kliniki Neurochirurgii ŚAM^[17].

Galeria

• 
  Krzyż cmentarny (2011)
• 
  Krzyż nagrobny (2011)
• 
  Wejście do kaplicy cmentarnej (2011)
• 
  Grób Karola Mathei (2011)
• 
  Grób Kazimierza Czapli (2022)