Cmentarzysko słoni

Cmentarzysko słoni – fikcyjne miejsce, do którego, według legendy, stare słonie instynktownie zmierzają, kiedy osiągną odpowiedni wiek, a następnie umierają tam samotnie, z dala od grupy.

Pochodzenie

Istnieje kilka teorii na temat pochodzenia terminu. Jedna z nich mówi o ludziach, którzy znajdowali leżące w jednym miejscu szkielety słoni lub obserwowali stare słonie i szkielety słoni w tym samym miejscu, jak to sugeruje Kenneth Armitage^[1]. Inni, na przykład Enrico Brühl, twierdzą, że termin może pochodzić od miejsca, w którym znaleziono martwe słonie (dokładnie 27 szkieletów Palaeoloxodon antiquus w Saksonii-Anhalcie)^[2]. Słonie te nie miały siekaczy, co wskazywałoby na to, że jakiś myśliwy zabił wiele słoni w jednym miejscu, bądź że padlinożercy usunęli ciosy słoni zmarłych śmiercią naturalną.

Inne teorie skupiają się na zachowaniu słoni – według jednej z nich, gdy te trąbowce głodują, wszystkie zbierają się w miejscu, gdzie znalezienie jedzenia jest łatwiejsze, po czym tam umierają^[3]. Rupert Sheldrake zauważył, że szkielety grup słoni są zwykle odnajdywane blisko stałych źródeł wody. Zasugerował, że słonie, gdy są niedożywione, instynktownie poszukują źródeł wody w nadziei na poprawienie swojego stanu zdrowia. Słonie, które nie utrzymują odpowiedniego poziomu cukru, zapadają w śpiączkę i umierają. Stare słonie, których zęby się zużyły, poszukują źródeł wody i w końcu umierają blisko nich^[4].

W kulturze masowej

Mit o cmentarzysku słoni został rozpowszechniony przez filmy takie jak Trader Horn z 1931 roku czy serię filmów o Tarzanie z Johnnym Weismullerem (Tarzan the Ape Man, 1932), w których grupy chciwych odkrywców próbują dotrzeć do cmentarzyska słoni w celu pozyskania kości słoniowej.

Inne przykłady odwołań:

• w disneyowskim filmie Król lew i jego remake’u z 2019 roku cmentarzysko słoni jest siedliskiem hien; mimo ostrzeżeń Mufasy zapuszcza się nań Simba, podpuszczony przez Skazę. Tam razem z Nalą i Zazu zostaje zaatakowany przez hieny; udaje im się przeżyć tylko dzięki nagłemu pojawieniu się ojca, który przepędza hieny. W późniejszej części filmu Skaza organizuje na cmentarzysku armię hien.
• w jednym z odcinków Prawdziwych przygód Jonny’ego Questa „Ndovu’s Last Journey” (1996) Jonny pomaga staremu słoniowi osiągnąć cmentarzysko;
• cmentarzysko słoni pojawia się w komiksie Asteriks u Reszehezady (1987);
• brytyjski zespół muzyczny The Boomtown Rats nagrał piosenkę pt. „The Elephant’s Graveyard”, która pojawiła się na płycie Mondo Bongo (1981);
• w grze komputerowej World of Warcraft pojawia się cmentarzysko kodo, swoisty odpowiednik cmentarzyska słoni;
• w książce Koniec Świata i Hard-boiled Wonderland (1985) Haruki Murakami omawia koncepcję duszy i tożsamości jako cmentarzyska słoni;
• w kolekcjonerskiej grze karcianej Magic: The Gathering, w edycji „Arabian Nights”, występuje karta cmentarzysko słoni;
• w serii powieści Jamesa Gurneya Dinotopia dinozaury często udają się do miejsca zwanego „The World Beneath” (dosł. „pod ziemią”), aby tam umrzeć.
• w epopei Pan Tadeusz (Ks. IV w. 530 i dalsze) Adam Mickiewicz wspomina o cmentarzyskach zwierząt; nie wymienia słoni, jednak pisze o wielu gatunkach zwierząt, które według niego mają swoje wspólne „smętarze”.