Crash (zespół muzyczny)

Crash – polski jazz-rockowy zespół muzyczny założony w 1976 roku we Wrocławiu.

Crash

Rok założenia	1976
Rok rozwiązania	1985
Pochodzenie	Wrocław
Gatunek	jazz nowoczesny jazz-funk jazz-rock
Aktywność	1976–1985, od 2017
Wydawnictwo	PolJazz Wifon Tonpress Polskie Nagrania „Muza” JA&RO Rogot Sound by Sound GAD Records
Powiązania	Spisek Sześciu Grażyna Łobaszewska Stanisław Zybowski Andrzej Pluszcz Zbigniew Lewandowski José Torres
Skład
Juliusz Mazur Romuald Frey Władysław Kwaśnicki Tomasz Grabowy José Torres Zbigniew Lewandowski Natalia Lubrano (gościnnie)
Byli członkowie
Adam Bielawski Zbigniew Czwojda Wojciech Morawski Grażyna Łobaszewska Stanisław Zybowski Andrzej Pluszcz Marek Surzyn Ireneusz Nowacki
Współpracownicy
Hanna Banaszak[1] Ryszard Kupidura

Założyli go byli muzycy Spisku Sześciu: Zbigniew Czwojda, Andrzej Pluszcz i Adam Bielawski.

Historia

Pierwszy skład zespołu tworzyli:

• Zbigniew Czwojda – lider, trąbka
• Władysław Kwaśnicki – saksofon altowy
• Stanisław Zybowski – gitara
• Juliusz Mazur – fortepian
• Andrzej Pluszcz – gitara basowa
• Adam Bielawski – perkusja

Muzycy ci współpracowali dotychczas z takimi grupami, jak: Spisek Sześciu (Czwojda, Pluszcz, Bielawski), Big Band „Wrocław” (Czwojda, Pluszcz, Bielawski), Integracja (Zybowski), Jumbo Jazz Band (Mazur). W październiku tegoż roku^[2] grupa Crash zadebiutowała udanym występem na Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Jazzowej Jazz Jamboree w Warszawie. Od tej pory zespół wielokrotnie występował na festiwalach jazzowych i w klubach w Polsce (Kalisz, Kraków, Lublin, Warszawa, Wrocław), a także za granicą (Hiszpania, RFN, Dania, Szwecja, Belgia, Holandia, Szwecja, Finlandia, Austria, Węgry, Francja, Szwajcaria, ZSRR, Czechosłowacja)^[3].

W 1977 zdobył I nagrodę na II Międzynarodowym Festiwalu Jazzowym w San Sebastián (w kategorii zespołów jazzu nowoczesnego), co stworzyło możliwość późniejszych wyjazdów formacji do Hiszpanii, a także wspólne występy, m.in. z Sonny Rollinsem. Grupa Crash uznana została przez redaktora naczelnego brytyjskiego pisma Melody Maker za najlepszą grupę jazz-rockową w Europie^[4].

W 1977 roku miejsce Bielawskiego zajął Zbigniew Lewandowski^[5], natomiast wiosną 1978 roku współpracę z grupą rozpoczęła wokalistka Grażyna Łobaszewska (ex-Ergo Band)^[6]. W latach 1977–1978 i w 1981 zespół wystąpił w koncertach głównych na Jazz Jamboree z Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Bałtyckiej pod dyrekcją Tadeusza Chałaja. W lutym 1979 roku odszedł jego założyciel – Z. Czwojda (wyjechał do Stanów Zjednoczonych)^[4].

W tym samym roku Crash wziął udział w nocnym koncercie Jazz by night, który odbył się 13 lipca 1979 roku, w ramach legendarnego I Muzycznego Campingu w Lubaniu^[7], a także w drugiej edycji imprezy, w koncercie zatytułowanym JAZZ II, który odbył się 6 lipca 1980 roku^[8].

Zespół wystąpił obok takich wykonawców jak, m.in.: Kwartet Jana „Ptaszyna” Wróblewskiego, Krystyna Prońko, The Quartet (w składzie: Sławomir Kulpowicz, Tomasz Szukalski, Paweł Jarzębski, Janusz Stefański), Laboratorium, czy Breakwater^[7][8].

W późniejszym okresie Z. Lewandowski został zastąpiony przez Wojciecha Morawskiego, którego z kolei zastąpił Marek Surzyn^[9], a następnie Ireneusz Nowacki^[10]. Okresowo z zespołem współpracowali także perkusiści: Ryszard Kupidura (ex-Maanam) i José Torres. W 1985 roku grupa Crash przestała istnieć, zaś w 2017 została reaktywowana w składzie: Juliusz Mazur (lider; keyboard), Romuald Frey (gitara), Władysław Kwaśnicki (saksofon), Tomasz Grabowy (gitara basowa), José Torres (instrumenty perkusyjne), Zbigniew Lewandowski (perkusja) oraz Natalia Lubrano (śpiew; gościnnie)^[11].

Dyskografia

Albumy

• 1978 – Crash (MC, Wifon NK-529)
• 1979 – Senna opowieść Jana B. (LP, Muza SX-1782)
• 1982 – Everyday is a Trial (JA&RO 005), reedycja kompaktowa w 1996 roku
• 1983 – Live is brutal (MC, Rogot STC-1008)
• 1983 – Something Beautiful But Not Expensive (LP, Ja&Ro 4115)
• 2020 – Crash (CD, GAD Records, GAD CD 125), reedycja kasety magnetofonowej z 1978 roku zawierająca 4 dodatkowe nagrania^[12]

Kompilacje

• 1977 – Jazz nad Odrą '77 – Laureaci (LP, PolJazz Z-SX-0648)
• 1978 – Opole'78 (MC, Wifon NK 507)
• 1980 – Bratislavské Džezové Dni 1978 (2 LP Opus 9115 0871 - 72)^[13]
• 1984 – Music from Poland '84 (LP, ZPR-001/2)
• 2002 – Jazz w Polsce - Antologia (6 CD, Polskie Radio PRCD 271-276)^[1]
• 2008 – Why not samba (LP i CD, Muza SX-4006/PNCD 1223)
• 2011 – Off season (CD, Muza PNCD 1337)
• 2018 – Kakadu (Lost Tapes: 1977–1978) (LP, Sound by Sound, SBS-003-LP)^[14]

Single

• 1978 – Michałek / Pejzaże (SP, Tonpress S-137)
• 1983^[15] – Needle of love / Trio (SP, JA&RO Records 354192)

Wybrany repertuar

• Michałek (komp. Z. Czwojda)
• Pejzaże (muz. J. Mazur, sł. N. Zataj, Z. A. Malinowski)
• Baśń o brzydkim kaczątku (komp. Z. Czwojda)
• Końcówka Banderoli (komp. Z. Czwojda)
• Akalei (komp. J. Mazur)
• Senna opowieść Jana B. (muz. J. Mazur, sł. J. Cygan)
• W najprostszych gestach (muz. B. Bruszewska, sł. J. Cygan)
• Needle of Love (muz. S. Zybowski, J. Mazur, sł. P. Brodowski)