Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa

Saksofon

dęty instrument muzyczny Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Saksofon
Remove ads

Saksofon (wł. sassofono, skrót: sass.; ang. saxophone, sax.) – instrument dęty drewniany z grupy aerofonów stroikowych. Mimo metalowego korpusu, zaliczany jest do drewnianych, ponieważ posiada drewniany stroik, tak jak klarnet. Dźwięk wydobywa się przez czarę. Występuje w dziewięciu odmianach, różniących się wielkością i zakresem dźwięków[1]. Od najmniejszych saksofonów – soprillo, po największe – subkontrabasowe, najczęściej budowane w strojach B i Es (mniej typowe: C i F)[2].

Szybkie fakty Klasyfikacja naukowa, Klasyfikacja praktyczna ...
Szybkie fakty
Szybkie fakty

Saksofon skonstruowany został przez Adolpha Saxa w pierwszej połowie XIX wieku. Od początku XX wieku wiele zapisów nut na saksofon powstało na zlecenie zamożnej, początkującej saksofonistki – Elizy Hall[3]. Współpracowała ona z kompozytorami takimi, jak: Claude Debussy, Gabriel Fauré, Vincent d’Indy i André Caplet[4]. Muzyka na ten instrument jest wzbogacona twórczością jego promotorów, np. niemieckiego saksofonisty Sigurda Raschèra(inne języki) czy francuskiego muzyka Marcela Mule(inne języki)[5].

Remove ads

Rodzina saksofonów

Część I „Wiosny” z Czterech pór roku Vivaldiego w wykonaniu kwartetu saksofonowego

Do podstawowych i najpopularniejszych odmian saksofonów zaliczają się[6]: sopranowy, altowy, tenorowy oraz baryton. Odmiany instrumentu strojone w C i F były początkowo przeznaczone do orkiestr symfonicznych, jednak nie cieszyły się wzięciem wśród muzyków. Ustąpiły najpowszechniejszym teraz wersjom w B i Es, powstałym z myślą o orkiestrach wojskowych[5]. Do saksofonów orkiestrowych zalicza się rzadko już spotykane mezzo-sopranowy(inne języki) strojony w F, sopranowy w C i tenorowy C melody.

Saksofony sklasyfikowane według rejestrów i strojenia[7]:

Więcej informacji #, Strój ...
Remove ads

Początki instrumentu

Podsumowanie
Perspektywa

Historia saksofonu, w przeciwieństwie do większości instrumentów, nie jest długa. Nie ma on wcześniejszych odpowiedników, na których bazowałaby jego konstrukcja[8].

Saksofon został wynaleziony około 1841 roku przez belgijskiego budowniczego instrumentów – Adolpha Saxa. Pierwsza publiczna informacja o instrumencie (autorstwa Hectora Berlioza) ukazała się 12 czerwca 1842 roku w paryskim Journal des débats. Istnieją podejrzenia, że Sax chciał zaprezentować wynalazek na brukselskiej wystawie instrumentów w 1841 roku, jednak przesyłka zawierająca saksofon została zniszczona w niewyjaśnionych okolicznościach[9]. 3 lutego 1844 roku, podczas wystawy w Paryżu nowy instrument zademonstrowano parze królewskiej, Ludwikowi Filipowi i Marii Amelii[10].

Pomimo wielu pozwów sądowych (złożonych przez rywali Saxa, którzy powołali Stowarzyszenie Zjednoczonych Twórców Instrumentów, ang. Association of the United Instrument Makers), Sax opatentował saksofon w czerwcu 1846 roku[11] (wyłączność wygasła w 1866; w 1881 Sax rozszerzył zakres oryginalnego patentu[12]). Dowiedziawszy się o wniosku o wyłączne prawa Saxa do saksofonu, niechętni mu muzycy ogłosili, że instrument ten był od wielu lat znany w Niemczech. Odpowiedzią Saxa na insynuacje wrogów była propozycja odstąpienia od patentu, jeśli w ciągu dwunastu miesięcy przedstawiliby mu podobnie skonstruowany instrument. Konkurenci podważali innowacyjność Saxa i starali się doprowadzić do anulowania licencji wszystkich jego wynalazków. Według adwokata reprezentującego stowarzyszenie „saksofon nigdy nie istniał, nie mógłby istnieć i miał być uznany za zwykły szarlatański podstęp”[13].

Remove ads

Saksofon w różnych gatunkach muzycznych

Podsumowanie
Perspektywa

Muzyka klasyczna

Thumb
Włoski saksofonista wojskowy (grający na saksofonie barytonowym)

Saksofon został użyty jako instrument koncertowy kilka lat po powstaniu. W lutym 1844 roku Hector Berlioz wprowadził partie na saksofon do swojego dzieła chóralnego Chant Sacre. W grudniu pierwszy raz umieszczono nowy instrument w składzie orkiestry symfonicznej w operze Ostatni król Judei Kastnera(inne języki)[14]. Jeszcze przed opatentowaniem saksofonu przez twórcę, 31 lipca 1845 roku, francuskie wojsko włączyło go do swojej orkiestry marszowej[15]. Adolphe Sax został pierwszym profesorem gry na saksofonie w Konserwatorium Paryskim w 1858 roku. Pod koniec życia Saxa (zm. 1894) istniała już spora literatura muzyczna na saksofon[12]:

  • 1845 – Jean-Georges Kastner(inne języki): Variations Faciles et Brillante na saksofon solo i Sextour na 2 sopranowe, altowy, basowy i kontrabasowy;
  • 1858 – Jean-Baptiste Singelée: Koncert na saksofony sopranowy i tenorowy oraz Fantaisie na barytonowy;
  • 1861 – Richard Wagner dołączył sekcję saksofonów do orkiestry w czasie premiery opery Tannhäuser;
  • 1862 – Jules Demersseman: Fantaisie sur un Theme Originale na saksofon altowy.

W późniejszych latach saksofon stawał się coraz bardziej popularny i był wykorzystywany w różnych dziełach:

Obecność saksofonu w składzie orkiestry symfonicznej była kluczowym celem Saxa. Od samego początku miał on jednak problemy z przekonaniem większej liczby muzyków i kompozytorów do swojego instrumentu. 30-latek nie cieszył się popularnością; w odpowiedzi na reformę składu orkiestr wojskowych założone zostało przez jego konkurentów Stowarzyszenie Zjednoczonych Twórców Instrumentów[16].

Saksofoniści klasyczni używają zwykle ustników wykonanych z ebonitu. Są one łatwiejsze do opanowania niż metalowe, które są wykorzystywane w muzyce rozrywkowej.

Niektórzy polscy saksofoniści klasyczni:

Jazz

Thumb
Saksofon tenorowy

Saksofon znalazł pewne zastosowanie w muzyce poważnej, jednak najczęściej jest wykorzystywany w muzyce jazzowej. Był obecny w składzie zespołów wczesnego jazzu od 1914 roku, za czasów orkiestr Nowego Orleanu. Obecnie zajmuje stałą pozycję w instrumentarium jazzu współczesnego[18]. Kilku saksofonistów miało znaczący wkład (lub wpływ) w rozwój kolejnych jazzowych stylów muzycznych. Sidney Bechet reprezentował dixieland, u Hawkinsa słychać wykreowany przez Charliego Parkera i Dizzy’ego Gillespie bebop, Lester Young był inspiracją do powstania cool jazzu, Joe Henderson Sonny Rollins hard bop, a od tytułu płyty Colemana pochodzi nazwa free jazzu[19]. W 1933 roku Benny Carter jako pierwszy użył w swoim big-bandzie[16] sekcję aż pięciu saksofonów.

Do znanych saksofonistów jazzowych zaliczani są m.in.[20]:

  • Thumb
    Johnny Hodges z altowym Conn 6M i Al Sears w tle, Nowy Jork 1946
  • Thumb
    Ben Webster, saksofonista tenorowy, październik 1947
  • Thumb
    Sonny Stitt w 1976 roku, Nowy Jork
  • Thumb
    :Stan Getz, saksofonista tenorowy w 1958 roku
  • Thumb
    :Sonny Rollins w 2009 z saksofonem tenorowym; grywa też na sopranowym

Rock

Thumb
Porównanie wielkości saksofonów

Saksofon znalazł ograniczone zastosowanie w rocku. Istnieją co prawda wykonawcy i grupy z saksofonem w stałym składzie, jednak nie mieszczą się w głównym nurcie muzyki tego gatunku. Większość zespołów wykorzystuje saksofon jako dodatkowy instrument.

Znani saksofoniści nierzadko znajdujący się w stałym składzie zespołów rockowych:

Remove ads

Przypisy

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads
Remove ads