Cryphaeus cornutus

Cryphaeus cornutus – gatunek chrząszcza z rodziny czarnuchowatych i podrodziny Tenebrioninae.

Cryphaeus cornutus
(Fischer von Waldheim, 1823)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze wielożerne
Nadrodzina	czarnuchy
Rodzina	czarnuchowate
Podrodzina	Tenebrioninae
Plemię	Toxicini
Podplemię	Toxicina
Rodzaj	Cryphaeus
Gatunek	Cryphaeus cornutus
Synonimy
Uloma cornuta Fischer von Waldheim, 1823 Anthracias cornutus (Fischer von Waldheim, 1823) Anthracias bicornis Redtenbacher, 1857

Taksonomia

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1823 roku przez Johanna Gotthelfa Fischera von Waldheima pod nazwą Uloma cornuta^[1][2].

Morfologia

Chrząszcz o ciele podługowato-owalnym w zarysie, matowym, z wierzchu nagim, punktowanym i drobno mikroziarenkowanym^[3], długości od 10 do 12 mm^[4][3]. Ubarwienie ma czekoladowe do kawowoczarnego^[4] ze złocistymi szczecinkami na spodzie stóp^[3].

Głowa jest szersza niż dłuższa, tak szeroka jak przedplecze mierzone w przednich kątach, zaopatrzona w duże, poprzeczne, całkowicie podzielone występami policzków^[3], zbudowane z grubych omatidiów oczy. Czułki są maczugowate^[4], krótko i skąpo porośnięte szczecinkami, opatrzone ziarenkowatą mikrorzeźbą, o członach od ósmego do ostatniego szerszych i tworzących buławkę^[3]. U samca głowa ma falistą przednią krawędź, wklęsły środek i dwa długie, wąskie bocznie spłaszczone, tępo zakończone rogi wyrastające u wewnętrznych krawędzi oczu. U samicy przednia krawędź głowy jest zaokrąglona, środek sklepiony, a rogów brak^[4][3].

Przedplecze jest trochę szersze niż dłuższe, o lekko wykrojonej krawędzi przedniej, wyraźnych kątach przednich, prostych brzegach bocznych, ostrych i nieco wystających kątach tylnych oraz dwufalistej i nieobrzeżonej listewką krawędzi tylnej. Powierzchnię ma skąpiej niż głowa pokrytą niezbyt mocnymi punktami oraz zaopatrzoną w dwa wciski boczne przy tylnym brzegu. U samca boczne brzegi przedplecza są równoległe, a punktowanie słabiej widoczne, u samicy zaś boczne brzegi są zbieżne ku przodowi, a punktowanie wyraźniejsze^[4][3]. Stosunkowo duża tarczka ma zaokrąglony kształt^[4]. Pokrywy są wydłużone, lekko w tyle rozszerzone^[3]. W rzędach bliższych szwowi punkty rozmieszczone są stosunkowo regularnie, w rzędach bocznych zaś nieregularnie^[4]. Międzyrzędy są płaskie, z bardzo delikatnym, tylko w tyle pokryw lepiej widocznym punktowaniem^[4][3]. Skrzydła tylnej pary są dobrze rozwinięte^[4].

Ekologia i występowanie

Owad ciepłolubny^[5], saproksyliczny^[4] i mykofagiczny^[5], związany z obumarłymi drzewami liściastymi, w tym dębami^[4], topolami i wiśniami^[5]. Bytuje pod przegrzybiałą korą i w zawierającym grzybnie murszejącym drewnie^[4][3].

Gatunek palearktyczny^[2][3]. W Europie znany jest z Francji^[2][3], Słowacji^[5], Węgier, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Bośni i Hercegowiny, Grecji oraz południa europejskiej części Rosji, w Azji z Gruzji, Azerbejdżanu, Cypru, anatolijskiej części Turcji i Syrii, a w Afryce z Wysp Kanaryjskich^[2][3]. Na starym kontynencie jest jedynym przedstawicielem rodzaju^[2][5]. W Polsce odnaleziony został jednokrotnie w 1937 roku na terenie krakowskiego ogrodu botanicznego i jako przypadkowo tam zawleczony, nie jest zaliczany do fauny tego kraju^[4][5]. Na Słowacji po raz pierwszy odnaleziony został w 2011 roku i łącznie znany jest z dwóch stanowisk. Możliwe, że znajduje się w ekspansji na północ^[5].