Cudowne miejsce

Cudowne miejsce – polski film obyczajowy z 1995 roku w reżyserii Jana Jakuba Kolskiego, nakręcony na podstawie własnego scenariusza. Pomimo spolaryzowanych ocen Cudowne miejsce zostało między innymi pięciokrotnie nagrodzone na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych (za reżyserię Kolskiego, za scenografię Tadeusza Kosarewicza, za główną rolę żeńską Grażyny Błęckiej-Kolskiej, za drugoplanową rolę męską Krzysztofa Majchrzaka oraz za kształt plastyczny).

Cudowne miejsce

Gatunek	obyczajowy
Data premiery	12 stycznia 1995
Kraj produkcji	Polska
Język	polski
Czas trwania	90 minut
Reżyseria	Jan Jakub Kolski
Scenariusz	Jan Jakub Kolski
Muzyka	Marcin Krzyżanowski
Zdjęcia	Piotr Lenar
Scenografia	Tadeusz Kosarewicz
Kostiumy	Beata Olszewska
Montaż	Ewa Pakulska
Produkcja	Studio Filmowe im. Karola Irzykowskiego Telewizja Polska Wytwórnia Filmów Fabularnych we Wrocławiu

Fabuła

Ksiądz Jakub obejmuje na wsi swą pierwszą parafię. Początkowo trudno mu znaleźć wspólny język z miejscowymi parafianami. Zaprzyjaźnia się ze starszym od siebie proboszczem Andrzejem z sąsiedniej parafii, którego niekonwencjonalne metody okazują się skuteczne w podejściu do miejscowych. Tymczasem okoliczna społeczność spodziewa się cudu, który według wszelkich znaków powinien się dokonać w parafii księdza Andrzeja^[1]. Dokonuje się on jednak w parafii nowego księdza; Grażynka, kelnerka w miejscowej gospodzie, okazuje się stygmatyczką^[2][1]. Jakub poddaje się jej urokom i spółkuje z nią, o czym dowiadują się miejscowi wierni. Ci zamierzają najpierw ukamienować Jakuba, ale ich gniew zwraca się ku naznaczonej Grażynce. Ksiądz Andrzej ryzykuje swój autorytet, by powstrzymać gniewnych mieszkańców wsi przed samosądem^[1].

Obsada

Źródło: Filmpolski.pl^[1]

• Adam Kamień – ksiądz Jakub
• Mariusz Saniternik – Indorek
• Elżbieta Dębska – Olesia
• Tadeusz Szymków – Zenek Jakiel
• Lech Gwit – Balcerek
• Mieczysław Hryniewicz – Gorzelak
• Krzysztof Majchrzak – ksiądz Andrzej
• Franciszek Pieczka – Pustelnik
• Michał Pawlicki – Andryszek
• Andrzej Grabowski – Księżyc
• Wojciech Dąbrowski – kawaler, Kochanek Grażynki
• Paweł Królikowski – milicjant Jańcio
• Grażyna Błęcka-Kolska – Grażynka
• Henryk Niebudek – Trzymka
• Wanda Idzińska – babcia Sońtowa
• Magdalena Dandourian – Młódka
• Waldemar Kotas – Pietranek

• 
  Krzysztof Majchrzak
• 
  Mariusz Saniternik
• 
  Mieczysław Hryniewicz
• 
  Grażyna Błęcka-Kolska
• 
  Jan Jakub Kolski

Produkcja

Po powodzeniu Jańcia Wodnika (1993) Kolski wszczął przygotowania do swojego kolejnego autorskiego filmu. Cudowne miejsce powstawało przy bardzo niskim budżecie, na dodatek proces produkcji przebiegał w atmosferze skandalu. Gdy kuria wrocławska dowiedziała się, że w filmie dojdzie do sceny erotycznej pomiędzy księdzem a „osobą cywilną”, wycofała zezwolenie na sfilmowanie części utworu w kościele; dopiero po wyjaśnieniach ze strony reżysera zezwolono ponownie na zdjęcia. Kolski podkreślał, że jego celem nie było nakręcenie filmu antyklerykalnego, ale ukazanie mglistości granicy między animizmem a chrześcijaństwem^[3].

Odbiór

Po premierze w 1994 roku Cudowne miejsce spotkało się ze spolaryzowanym odbiorem. Katarzyna Jabłońska z katolickiego pisma „Więź” broniła filmu, twierdząc, iż intencją reżysera wcale nie było stworzenie dzieła skandalizującego ani kontrowersyjnego, lecz ukazanie odwiecznych dylematów związanych z walką dobra ze złem i świętości z pokusą^[4]. Mateusz Werner, dotąd przeciwnik twórczości Kolskiego, uznał Cudowne miejsce za skuteczny kontrapunkt dla filmów Władysława Pasikowskiego, pozbawiony „sensacyjnego suspensu, politycznej aluzji czy epatowania wulgarnością i przemocą”^[5].

Natomiast Jan Strzałka z „Tygodnika Powszechnego” uznał film za artystyczną porażkę i produkt „wyobraźni miejskiego inteligenta, wyobraźni śmiałej, co prawda, ale powierzchownej wobec przeżycia religijnego”^[6]. Jacek Szczerba z „Gazety Wyborczej” wykpiwał „nachalną ornamentykę filmu” oraz mętność przekazu^[4]. Jan Olszewski w recenzji dla „Filmu” wyliczał szereg błędów, w tym tlenione włosy księdza Jakuba oraz naganność jego działań, za które zostałby normalnie zawieszony w posługach duszpasterskich^[4]. Recenzent lewicowego pisma francuskiego „Positif” skwitował Cudowne miejsce jako „postbuñuelowską wariację o postaci Marii Magdaleny banalnie sfilmowaną”^[5].

Późniejsze analizy filmu dowodziły, że reżyser niuansuje swój mistyczny przekaz. Mirosław Winiarczyk zauważał, że „świat Cudownego miejsca, podobnie jak wcześniejszych obrazów, zaludniony jest ludźmi niezupełnie normalnymi, wręcz obłąkanymi, prymitywnymi i nawiedzonymi. Nie są to tylko tzw. święci idioci, zaludniający od stuleci krajobraz wiejski. Kolski wydobywa ich złowrogie często cechy, które kreują obyczaje, będące połączeniem pogaństwa, prymitywu i chrześcijaństwa”^[7]. Katarzyna Wajda wyjaśniała główne przesłanie filmu następująco: „świat nie jest czarno-biały, pokusom trudno się oprzeć, ideałom niełatwo sprostać, a cud może być przekleństwem”^[2].

Nagrody

Źródło: Filmpolski.pl^[1]

Rok	Festiwal/instytucja	Nagroda	Nominowani	Wynik
1994	Lubuskie Lato Filmowe	Dyplom Stowarzyszenia Filmowców Polskich	Jan Jakub Kolski	Wygrana
		Nagroda Organizatorów im. Juliusza Burskiego		Wygrana
	Festiwal Polskich Filmów Fabularnych	Nagroda za reżyserię		Wygrana
		Nagroda za scenografię	Tadeusz Kosarewicz	Wygrana
		Nagroda za główną rolę kobiecą	Grażyna Błęcka-Kolska	Wygrana
		Nagroda za drugoplanową rolę męską	Krzysztof Majchrzak	Wygrana
		Nagroda za kształt plastyczny	Beata Olszewska Tadeusz Kosarewicz Mirosława Wojtczak Michał Hrisulidis	Wygrana
1995	Tarnowska Nagroda Filmowa	Nagroda Publiczności	Jan Jakub Kolski	Wygrana