Cytryn

Cytryn (kwarc żółty) – odmiana kwarcu. Należy do minerałów rzadkich. Nazwa pochodzi od: starofrancuskiego słowa citrin – żółty; gr. kitros = cytryna; łac. citrus = drzewo cytrusowe^[3]. Inne nazwy (niedopuszczalne w handlu) to: topaz czeski, topaz złoty, topaz fałszywy, topaz Madeira.

Cytryn

Szczotka krystaliczna
Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	SiO2 (ditlenek krzemu)
Twardość w skali Mohsa	7[1]
Przełam	muszlowy[1]
Łupliwość	brak[1], niewyraźna[2]
Pokrój kryształu	sześciokątny pryzmatyczny, gruboziarnisty[2]
Przezroczystość	przezroczysty, przeświecający[3][1]
Układ krystalograficzny	trygonalny[1]
Właściwości mechaniczne	kruchy[4]
Gęstość	2,65 g/cm³[4]
Właściwości optyczne
Barwa	żółta do ciemnopomarańczowej[3]
Rysa	biała lub szarawa
Połysk	szklisty, na przełamie tłusty[3][2]
Współczynnik załamania	1,544–1,553 (jednoosiowy)[2][4]
Inne	dwójłomność: 0,009[2][4] dyspersja (optyka): 0,013[4] pleochroizm: słaby; żółty do jasnożółtego[4]

Kryształy cytrynu z Brazylii

Właściwości

• Spójność: kruchy
• Skupienie: ziarniste, pręcikowe, zbite

Krystalizuje w układzie trygonalnym. Niekiedy wytwarza formy dwubarwne, będące w części cytrynem, a w części ametystem tzw. ametryn^[3]. Zabarwienie wynika z zawartości związków żelaza (wrostki hematytu lub goethytu)^[3]. Tworzy prawidłowo wykształcone kryształy (najczęściej w formie szczotek krystalicznych), także skupienia zbite i ziarniste^[3]. Często powstaje wskutek ogrzania ametystu lub kwarcu dymnego do odpowiedniej temperatury. Jest minerałem kruchym, przezroczystym do przeświecającego.

Występowanie

Stanowi składnik pegmatytów i utworów hydrotermalnych^[3]. Spotyka się go w geodach wśród melafirów i jako otoczaki w aluwiach rzecznych^[3]. Także w skałach magmowych i osadowych^[5]. Występuje w bogatych w krzem pegmatytach, gdzie często towarzyszą mu turmalin, kwarc dymny, danburyt, ametyst, kalcyt, fluoryt, szerlit, mikroklin, albit, beryl i mika^[3][1].

Miejsca występowania: Najbardziej czyste i największe kryształy pochodzą z Campo Belo, Sete Lagoas, Minas Gerais w Brazylii. Oprócz tego na Uralu – Rosja, USA (Kolorado, Kalifornia, Karolina Północna), Madagaskarze^[3][1]. W innych złożach rzadko spotyka się okazy o wartości jubilerskiej: Kazachstan, Zimbabwe, Zambia, Czechy, Wielka Brytania, Francja, Włochy, Hiszpania^[3][1]. Spotykany także w Argentynie, Australii, Austrii, Kanadzie, Chinach, Birmie, Niemczech, Meksyku, Norwegii^[1][4].

W Polsce występuje koło Jeleniej Góry (Łomnica, Sobieszowa, Cieplice) i Nowej Rudy (Tłumaczów) w Sudetach^[3][1]. Spotykany także w Grzędach i Kostrzy^[1].

Zastosowanie

• Ze względu na barwę jest cenionym^{[według kogo?]} kamieniem jubilerskim. Największe oszlifowane okazy, o masie powyżej 1150 ct znajdują się w Smithsonian Institution (USA), w tzw. kolekcji brazylijskiej
• Oferowany jest jako talizman, mający jakoby zwalczać „negatywną energię” oraz zwiększać optymizm^[6].
• szlifowany przeważnie fasetkowo (brylantowo, schodkowo, szlifem mieszanym) lub kaboszonowo^[3].