Topaz - Wikiwand

Topaz – minerał z gromady krzemianów, krzemian wyspowy^[2], chemicznie fluorokrzemian glinu^[3] rozpowszechniony w wielu rejonach świata.

Szybkie fakty Skład chemiczny, Twardość w skali Mohsa ...

Nazwa pochodzi od gr. τοπάζιος (topázios, topazos) oznaczającego poszukiwać i łacińskiego topasus, które są związane prawdopodobnie ze starą sanskrycką nazwą topas oznaczającą ogień, co nawiązuje do pomarańczowo-złotej barwy i blasku szlachetnych odmian tego minerału^[4]^[3]^[5]. Niektórzy wywodzą nazwę topaz od wyspy Topasios (obecnie należącej do Egiptu), położonej na Morzu Czerwonym^[6].

Jest uznawany za oficjalny kamień szlachetny Utah^[7].

Remove ads

Właściwości

Podsumowanie

Perspektywa

Kryształy topazów zbudowane są z zawierającego fluor krzemianu glinu(inne języki). Rzadko jest silnie zabarwiony, najczęściej przyjmuje kolor żółty z czerwonawym odcieniem, a najbardziej cenione są kamienie o barwie od różowej do pomarańczowej. Nadawać odcień mogą domieszki żelaza i chromu^[8]. Jest przezroczysty do prześwitującego^[9]. Wykazuje dyspersję na poziomie 0,014^[9]. Okazy różowe wykazują brunatną fluorescencję, czerwone - brunatnożółtą, a żółte - słabo pomarańczową^[9]. Nierozpuszczalny w kwasach^[2]. Okazy niebieskie lub żółtopomarańczowe niekiedy wykazują efekt kociego oka^[5].

Topaz najczęściej występuje w postaci dobrze wykształconych kryształów o pokroju słupkowym, zarówno krótkim, jak i długim, z charakterystycznym pionowym prążkowaniem na ścianach. Tworzy także kryształy izometryczne, czasem o pokroju beczułkowatym^[5]. Rzadziej spotykany jest w formie skupień pręcikowych, promienistych (pyknit) lub ziarnistych, a także jako kryształy wrosłe lub narosłe. Niektóre okazy osiągają imponujące rozmiary – znane są kryształy ważące nawet około 80 kg m.in. z Wołynia i Iveland w Norwegii^[3]. Topaz sporadycznie występuje również w skupieniach masywnych, promienistych lub zbitych^[2]^[6].

Niektóre odmiany topazów mogą utracić swoją barwę wskutek wystawienia na światło słoneczne^[8]. Bezbarwne topazy po naświetleniu mogą uzyskać niebieska barwę, uzyskane w ten sposób okazy przedstawiają jednak niewielką wartość i mogą blednąć z czasem^[1]. Dobra łupliwość topazów może utrudniać jubilerom obróbkę kamieni^[8]. Z tego powodu są szlifowane niemal wyłącznie fasetkowo^[5].

Remove ads

Odmiany

Podsumowanie

Perspektywa

W zależności od koloru, kształtu i miejsca pochodzenia, nadawane są mu różnorodne nazwy przede wszystkim zwyczajowe, regionalne, gemmologiczne oraz handlowe^[5].

imperial (złoty, pomarańczowy, intensywnie fioletowy i różowy, czerwony)^[10];
peredell (zielona pochodząca z Rosji)^[5]
sherry (gemmologiczno-handlowa o zabarwieniu pomarańczowym lub żółtobrunatnym, pochodząca głównie z Meksyku i USA)^[10]
syberyjski (regionalna odmiana barwy ciemnoniebieskiej z Syberii w Rosji)^[5]
royal (handlowo-gemmologiczna odmiana niebieska)^[5]
safiras (jasnoniebieska pochodząca z Minas Gerais w Brazylii)^[5]
taurydzki (regionalna odmiana niebieska)^[5]
szlachetny (gemmologiczna odmiana pięknych i cenny odmian - przede wszystkim barwy pomarańczowej i żółtej)^[5]
szafir wodny (handlowa nazwa jasnoniebieskiej odmiany m.in. ze Sri Lanki)^[5]
szafir brazylijski (handlowa nazwa niebieskiej odmiany pochodzącej z Minas Gerais w Brazylii)^[5]
rubin brazylijski (handlowa nazwa czerwonej lub czerwonobrunatnej odmiany topazu z Minas Gerais)^[5]
diament niewolników (zwyczajowa nazwa odmiany bezbarwnej)^[5]
hiacynt, hiacynt orientalny (lokalna lub zwyczajowa odmiana topazu o zabarwieniu pomarańczowym, żółtym, czerwonym, brunatnym i różowym w odcieniach i ich kombinacjach kolorystycznych)^[5]
pyknit^[5]

Remove ads

Powstawanie i Występowanie

Topazy wykształcają się w druzach pegmatytowych, metasomatytach pneumatolitycznych i hydrotermalnych, zwłaszcza w grejzenach. Niekiedy powstaje także w zmienionych ryolitach i ich tufach. W formie obtoczonych ziaren występuje w utworach aluwialnych, głównie żwirze^[2]. Współwystępuje m.in. z kwarcem, turmalinem, schorlem kasyterytem, fluorytem, wolframitem, skaleniami, miki, ortoklazem, muskowitem^[9] i berylem^[6]^[9]^[5].

Miejsce występowania

Duże złoża topazów występują w Brazylii (Minas Gerais), Rosji (Ural, Zabajkale), dobrej jakości topazy, szczególnie niebieskie występowały w kopalni Murzinka, USA (Thomas Range), w Saksonii w Niemczech, Norwegii, na Wołyniu na Ukrainie, Namibii, Zimbabwe, Pakistanie, Nigerii, Sri Lance, brązowo-brunatno-czerwone okazy znane są z Meksyku^[2]^[10].