Czasznica miskowata

Czasznica miskowata (Calvatia cyathiformis (Bosc) Morgan) – gatunek grzybów należący do rodziny purchawkowatych (Lycoperdaceae)^[1].

Czasznica miskowata

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	purchawkowate
Rodzaj	czasznica
Gatunek	czasznica miskowata
Nazwa systematyczna
Calvatia cyathiformis (Bosc) Morgan J. Cincinnati Soc. Nat. Hist. 12(4): 168 (1890)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji: Calvatia, Lycoperdaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi (według Index Fungorum)^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1811 Louis Augustin Guillaume Bosc, nadając mu nazwę Lycoperdon cyathiforme. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1890 Andrew Price Morgan przenosząc go do rodzaju Calvatia^[1].

Synonimy łacińskie^[2]:

• Calvatia cyathiformis (Bosc) Morgan 1890 f. cyathiformis
• Calvatia cyathiformis f. fragilis (Quél.) A.H. Sm. 1964
• Calvatia cyathiformis (Bosc) Morgan 1890 subsp. cyathiformis
• Calvatia cyathiformis subsp. fragilis (Quél.) Dring 1964
• Calvatia fragilis (Quél.) Morgan 1890
• Lycoperdon cyathiforme Bosc 1811
• Lycoperdon fragile Vittad. 1843
• Utraria fragilis Quél. 1886

Nazwę polską nadała Wanda Rudnicka-Jezierska w 1991 r.^[3]

Morfologia

Owocnik

Duże, o średnicy 6–12 cm i wysokości do 10 cm, mniej więcej kulisty, lub odwrotnie gruszkowaty. Posiada szeroką podstawę, z której wyrasta gruby sznur grzybniowy. U młodych owocników egzoperydium białe, omszone lub szorstkie. Podczas dojrzewania owocnika pęka dużymi, nieregularnymi i odpadającymi płatami odsłaniając cienkie endoperydium. Początkowo jest ono białawe, potem ciemnieje, i podczas pękania egzoperydium jest już szarobrązowe z purpurowym odcieniem. Rozpada się aż do podglebia odsłaniając glebę^[4].

Gleba u młodych owocników biała, u dojrzałych brązowofioletowa, pylista. Od zwartego i jaśniejszego podglebia oddzielona jest cienką diafragmą^[4].

Cechy mikroskopowe

Zarodniki kuliste, o rozmiarach 3–6 μm, pokryte kolcami o długości 0,5–1 μm, hialinowe, w KOH hialinowe, w odczynniku Melzera brązowe. Włośnia o średnicy 2,5 μm i ścianie grubości około 0,5 μm, gładka lub bardzo drobno chropowata, słabo rozgałęziona, septowana^[5].

Występowanie

Poza Antarktydą czasznica miskowata występuje na wszystkich kontynentach^[6]. W Ameryce Północnej jest częsta (poza zachodnim wybrzeżem), w Europie znana jest w niektórych tylko krajach^[5]. W Polsce do 2003 r. podano tylko dwa jej stanowiska^[3]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek wymierający^[7].

Saprotrof. Owocniki pojawiają się na otwartych, suchych i nasłonecznionych terenach, wśród roślinności kserotermicznej^[4].

Gatunki podobne

• czasznica olbrzymia (Calvatia gigantea) odróżnia się nie tylko większymi rozmiarami, ale także bardziej gładką i bardziej białą powierzchnią owocnika^[5]
• purchawka oczkowana (Lycoperdon utriforme). Endoperydium po dojrzeniu pęka tylko na szczycie, wskutek czego nie powstaje z niego tak płytka miska, jak u czasznicy miskowatej^[4].