Czernidłaczek szorstkozarodnikowy

Czernidłaczek szorstkozarodnikowy, czernidłak szorstkozarodnikowy (Coprinellus silvaticus (Peck) Gminder) – gatunek grzybów należący do rodziny kruchaweczkowatych (Psathyrellaceae)^[1].

Czernidłaczek szorstkozarodnikowy

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	kruchaweczkowate
Rodzaj	Coprinellus
Gatunek	czernidłaczek szorstkozarodnikowy
Nazwa systematyczna
Coprinellus silvaticus (Peck) Gminder Die Großpilze Baden-Württembergs (Stuttgart) 5: 650 (2010)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Coprinus, Psathyrellaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy zdiagnozował go w 1872 r. Peck nadając mu nazwę Coprinus silvaticus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu Andreas Gminder w 2010 r.^[1]

Synonimy^[2]:

• Coprinellus tardus (P. Karst.) P. Karst. 1879
• Coprinus silvaticus Peck 1872
• Coprinus tardus P. Karst. 1879
• Coprinusella silvatica (Peck) Zerov 1979

W 2003 roku Władysław Wojewoda zarekomendował polską nazwę czernidłak szorstkozarodnikowy. Wówczas gatunek ten zaliczany był do rodzaju Coprinus^[3]. Po przeniesieniu do rodzaju Coprinellus nazwa polska jest niespójna z nazwą naukową. W 2025 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała dla rodzaju Coprinellus nazwę czernidłaczek^[4].

Morfologia

Kapelusz

Średnica do 4 cm, początkowo dzwonkowaty, potem wypukły, w końcu płaski. Silnie karbowany. Powierzchnia o barwie ochrowobrązowej z ciemnoczerwono brązowym środkiem. Początkowo osłonięty brunatnobrązową osłona, z której potem pozostają na kapeluszu kłaczkowate strzępki^[5].

Blaszki

Wąsko przyrośnięte, początkowo białawe, potem od zarodników ciemnobrązowe do czarnych^[5].

Trzon

Wysokość 4–8 cm, grubość do 1,5 mm. Powierzchnia biaława, delikatnie owłosiona^[5].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników czarny. Zarodniki ciemno czerwonobrązowe o rozmiarach 10,2–15 × 7,2–10 µm, w widoku z przodu jajowate, z boku migdałowate. Powierzchnia pokryta rzędami małych brodawek, lub pojedynczymi, ale większymi brodawkami o średnicy do 2,2 μm i ściętych czubkach. Podstawki o rozmiarach 20–60 × 8–11 μm, z 4 sterygmami, otoczone przez 4–6 nibywstawek. Pleurocystydy o rozmiarach 30–50 × 35–40 μm, prawie kuliste lub elipsoidalne. Cheilocystydy o rozmiarach 45–90 × 16–30 μm, wrzecionowate, ze zwężającą się szyjką o szerokości 5–8 μm na wierzchołku. Pleurocystyd brak. Pilocystydy o rozmiarach 60–150 × 20–35 μm, ze zwężającą się szyjką o szerokości 6–8,5 μm na wierzchołku. W komórkach skórki występują sferocyty o kształcie od kulistego do jajowatego. Sprzążek brak^[5].

Występowanie i siedlisko

Znane jest występowanie tego gatunku głównie w Europie i Ameryce Północnej, poza tym na pojedynczych stanowiskach w Argentynie (na Ziemi Ognistej), Japonii i na Nowej Zelandii^[6]. W Polsce do 2003 r. podano 9 stanowisk^[7]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych^[8].

Saprotrof. Występuje w lasach, ogrodach, trawiastych drogach. Rozwija się na zakopanym w ziemi drewnie lub liściach. Owocniki pojawiają się pojedynczo lub zbiorowo od maja do października^[3].