Dédalo (1901)

Dédalo – okręt Hiszpańskiej Marynarki Wojennej oficjalnie zaklasyfikowany jako tender wodnosamolotów (transporte di hidroaviones). „Dédalo” był jedynym okrętem w historii wyposażonym zarówno do obsługi wodnosamolotów jak i dwóch rodzajów aerostatów – balonów i sterowców. Był jednym z dwóch okrętów, na których zamontowano maszt do cumowania sterowców (drugim był amerykański USS „Patoka”) oraz pierwszym, na pokładzie którego wylądował i z którego wystartował wiatrakowiec.

„Dédalo”

„Dédalo” od rufy
Historia
Stocznia	Wigham Richardson & Company, Newcastle
Położenie stępki	19 kwietnia 1901[a]
Wodowanie	22 maja 1901[a]
Cesarstwo Niemieckie
Nazwa	Neuenfels
Wejście do służby	3 października 1901
Armada Española
Nazwa	España No. 6
Wejście do służby	23 października 1918
Wycofanie ze służby	1921
Armada Española
Nazwa	Dédalo
Wejście do służby	maj 1922
Wycofanie ze służby	1 stycznia 1935
Los okrętu	zatonął podczas złomowania
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	10.800 t
Długość	127 m
Szerokość	16,7 m
Zanurzenie	9,5
Napęd
1 maszyna parowa, 3 kotły, jedna śruba
Prędkość	10 węzłów
Zasięg	3000 mil morskich
Uzbrojenie
2 armaty 105 mm 2 armaty 57 mm
Wyposażenie lotnicze
zobacz w tekście
Załoga	324–398

Historia

W toku I wojny światowej w neutralnych hiszpańskich portach internowano pewną liczbę niemieckich statków handlowych, w tym 23 października 1914 roku frachtowiec „Neuenfels”, płynący z Bombaju, który na skutek blokady morskiej zdecydował nie wracać do Niemiec^[1]. Statek zbudowany był w 1901 roku w angielskiej stoczni Wigham Richardson & Company w Newcastle i w służbie niemieckiej nosił nazwę „Neuenfels”^[2]. Należał do czterech bliźniaczych statków, zbudowanych na zamówienie przedsiębiorstwa Hansa, o numerach budowy 373 do 376^[3]. Został odebrany przez zamawiającego 3 października 1901 roku^[3].

Pod koniec wojny Niemcy zgodziły się przekazać Hiszpanii sześć frachtowców jako rekompensatę za hiszpańskie statki zatopione przez U-Booty; statki te miały być zarządzane przez państwową agencję, żeby nie były używane przeciw Niemcom^[1]. Otrzymały one tymczasowe oznaczenia „España No. 1” do „España No. 6”, a szóstym z nich stał się 23 października 1918 roku „Neuenfels”^[1]. Do eksploatacji w tym charakterze wszedł jednak dopiero po remoncie w 1919 roku, już po wojnie^[1]. W 1921 „España No. 6” została przekazana dla marynarki hiszpańskiej (Armada Española) w celu przebudowy na tender wodnosamolotów/balonowiec^[2].

Przebudowa frachtowca rozpoczęła się we wrześniu 1921 w hiszpańskiej stoczni Talleres Nuevo Vulcano w Barceonie pod kierownictwem projektanta morskiego Jacinta Veza oraz capitán de corbeta Pedra Carony^[2]. 1 maja 1922 okręt otrzymał nazwę „Dédalo” na cześć mitologicznego Dedala. Prace wykończeniowe i instalację uzbrojenia przeprowadzono w Kartagenie^[4].

Opis konstrukcji

Okręt skonstruowany został jak typowy frachtowiec, napędzany pojedynczą czterocylindrową maszyną parową potrójnego rozprężania, o mocy 2200 KM^[5]. Parę dostarczały trzy kotły cylindryczne trójpaleniskowe, z mechanicznym podawaniem węgla (stokerem)^[5]. Maszyna napędzała jedną czterołopatową śrubę o średnicy 5,87 m^[5]. Prędkość maksymalna wynosiła ok. 10 węzłów, zapas węgla wynoszący 940 ton pozwalał na pokonanie 3000 mil przy szybkości maksymalnej^[2]. Rufowa część okrętu była pokryta platformą o wymiarach 60 × 16,75 m przeznaczoną do obsługi wodnosamolotów, w jej przedniej części znajdowała się także winda do transportu samolotów pod pokład^[6]. Pod pokładem znajdował się hangar i warsztaty. Do opuszczania i podnoszenia samolotów z wody służyły dwa żurawie. Na okręcie mogło znajdować się do 25 wodnosamolotów^[2]. Okręt zabierał 231 tysięcy litrów benzyny lotniczej^[6].

Początkowo na okręcie służyły włoskie wodnosamoloty Savoia S.16 i Macchi M.18(inne języki), w 1924 częściowo zastąpione przez brytyjskie Supermarine Scarab^[7].

Pod pokładem przechowywano dwa balony obserwacyjne o pojemności 1200 m³ oraz urządzenia do wytwarzania i kompresji wodoru^[2].

Na dziobie okrętu zbudowano wysoki maszt służący do cumowania sterowców, gdyż nie przewidziano miejsca na ich składowanie. Sterowce noszące oznaczenia „SCA.1” i „SCA.2”, zbudowane przez włoskie zakłady Stabilimento Costruzioni Aeronautica, miały 42,7 długości i 1500 m³ pojemności^[4].

Główne uzbrojenie w postaci dwóch niemieckich armat kalibru 105 mm Krupp Modelo 1897 (niemieckie SKL/37 C/97), o długości lufy L/35, umieszczono na dziobie, po obu burtach^[8]. Uzupełniały je dwie armaty 57 mm Nordenfelt na rufie pod pokładem lotniczym^[8]. Działa pochodziły ze starego krążownika „Rio de la Plata”^[8]. Okręt nie miał artylerii przeciwlotniczej^[8].

Służba

Po wejściu do służby „Dédalo” wraz z przestarzałymi krążownikiem „Rio de la Plata” i niszczycielem „Audaz” sformowały jednostkę noszącą nazwę Division Naval Aeronáutica^[7]. W następnych latach „Dédalo” wziął udział w szeregu ćwiczeń i manewrów, w listopadzie 1923 odwiedził Włochy^[7].

Już 6 sierpnia 1922 roku lotnictwo „Dédalo” weszło po raz pierwszy do akcji, bombardując pozycje Rifenów w Maroku^[9]. Operacje te powtarzały się przez dalsze trzy lata, a okręt także brał udział w ostrzeliwaniu wybrzeża Maroka. 3 września 1925 „Dédalo” wziął udział w desancie morskim pod Al-Husajma w czasie inwazji sił francuskich i hiszpańskich na Republikę Rifu i w czasie późniejszych walk o stolicę republiki – Ajdir^[7]. W czasie kampanii wyszły na jaw problemy z obsługą dużej liczby wodnosamolotów, które musiały być opuszczane z pokładu na powierzchnię wody przed każdym startem, jako że „Dédalo” nie był wyposażony w katapultę^[7]. Dodatkowo szybki rozwój lotniskowców skazał okręty-bazy wodnosamolotów, takie jak „Dédalo”, na szybkie odejście do lamusa historii^[7].

Okręt nie był eksploatowany przez większą część lat 30^[7]. Wyjątkiem był udany eksperyment, jaki przeprowadzono na nim 7 marca 1934 – wynalazca i konstruktor Juan de la Cierva wylądował na pokładzie „Dédalo” zbudowanym przez siebie wiatrakowcem, a następnie wystartował – był to pierwszy udany lot wiropłatu z pokładu okrętu^[7]. 1 stycznia 1935 roku okręt został wycofany do rezerwy^[10]. Przez rok był jeszcze używany jako hulk przez szkołę elektryków i telegrafistów, po czym 11 stycznia 1936 został skreślony z listy floty^[10].

„Dédalo” nie był używany przez żadną ze stron w czasie hiszpańskiej wojny domowej. We wrześniu 1936 roku okręt oglądała komisja rządu republikańskiego, lecz został uznany za nienadający się do wykorzystania^[10]. Został odholowany do złomowania w pobliże Sagunto, gdzie następnie zatonął na płytkiej wodzie z powodu zbombardowania 18 lipca 1937 przez niemieckie wodnosamoloty Heinkel He 59, względnie złego stanu kadłuba^[10]. Po wygranej wojnie domowej, nacjonaliści przejęli półzatopiony okręt, po czym formalnie skreślili go 27 lutego 1940 z listy floty i przeznaczyli do złomowania^[10]. 11 grudnia 1941 przywrócono okrętowi pływalność i został odholowany do Walencji^[10]. W toku złomowania naruszono elementy konstrukcji i w lecie 1943 roku kadłub pękł i zatonął^[10]. Został po tym wysadzony w powietrze, aby nie blokował zatoki^[7].

Uwagi

1. Daty położenia stępki i wodowania 19 kwietnia i 22 maja 1901 roku według Anca Alamillo i Mitiukow 2008 ↓, s. 2 mogą budzić wątpliwości z uwagi na krótki czas budowy.