Dadźbóg

Dadźbóg, Dażbóg, Dabóg – bóstwo Słowian wschodnich. Często określany jako syn Swaroga. Według części badaczy Swarożyc i Dadźbóg to jeden i ten sam bóg, a różnica miała wynikać z regionalnych różnic kultu. Nie brak też opinii utożsamiających Dadźboga z samym Swarogiem, gdyż w źródłach ruskich Dadźbóg często utożsamiany jest ze słońcem, zaś w Powieści minionych lat w katalogu bóstw czczonych przez Włodzimierza Wielkiego widnieje Dadźbóg, a nie Swaróg. Według Słowa o wyprawie Igora książęta ruscy uważali się za „wnuków Dażboga”.

Szybkie fakty Inne imiona, Występowanie ...

Szybkie fakty

Dadźboga uważa się za bóstwo dostatku, na podstawie teonimu wywodzonego od dati-, „dać”. Drugi człon teonimu, bog odnosi się do słowa „bóg”, w znaczeniu bogactwa^[2].

W późniejszym folklorze serbskim występuje będący prawdopodobnie reminiscencją ruskiego bóstwa Dabóg, władca ziemi i bóg zła^[3].

Według hipotezy R. Jakobsona przekształceniem Dażboga było wzmiankowane przez Helmolda połabskie bóstwo Podaga.

Wspomnienie o Dażbogu zachowało się w glosach do słowiańskiego przekładu kroniki Jana Malali z X lub XI wieku. Pod koniec księgi pierwszej opowiada tam tłumacz, jak po potopie i rozproszeniu ludów panował w Egipcie najpierw Mestrom, po nim Jeremija (Hermes) następnie Feosta (Hefajstos), którego Egipcjanie nazywali bogiem, a następnie w początku księgi drugiej tłumacz interpolował nazwy: Dażbóg i Swaróg prawdopodobnie, by przybliżyć znaczenie słowiańskiemu czytelnikowi:

Tekst s-c-s (transliteracja):
Po umr-tvii že Feostově, egož i
Svaroga naričit' [zam. naričut'] i carstvova Egiptjanom-
syn- ego Solnce imenem-, egož- naričjut'
Daž'bog-. Solnce že car'
syn- Svarogov- eže est' Dažd'bog-
bě muž' silen...
chotja Svarože otca svoego zakona rassypati.
Jakož- reče Omir- tvorec' o
nem-, aky Daž'bog- reče obliči Afroditu
bludjašču s- Ariem-.
Po umertviiž- Daž'bož'i, syna Svarogova,
carstvova Egiptjanom...

Polskie tłumaczenie:
Po śmierci Hefajstosa, którego i
Swarogiem zowią, panował Egipcjanom
syn jego Słońce (Helios), którego nazywają
i Dażbogiem... Słońce zaś car,
syn Swarogów, który jest Dażbóg
był silny mąż...
nie chciał naruszyć zakonu swego ojca Swaroga...
Jakoż powiedział Homer poeta o
nim, że Dażbóg oskarżył Afrodytę
o cudzołóstwo z Aresem...
Po śmierci zaś Dażboga
syna Swarogowego panował
Egipcjanom Sosis^[5].

Nazwa Dażboga dwukrotnie występuje w Słowie o wyprawie Igora podczas reminiscencji. Jeden z fragmentów brzmi następująco:

Tekst staroruski

Были вечи Трояни, минула лета Ярославля;
были полци Олговы, Ольга Святославличя.
Той бо Олег мечем крамолу коваше и стрелы по земли сеяше;
ступает в злат стремень в граде Тьмуторокане,
- той же звон слыша давный великый Ярославль сын Всеволод,
а Владимир по вся утра уши закладаше в Чернигове.
Бориса же Вячеславлича слава на суд приведе
и на ковыле зелену паполому постла
за обиду Олгову, - -храбра и млада князя.
С тоя же Каялы Святополкь полелея отца своего
междю угорьскими иноходьцы ко святей Софии к Киеву.
Тогда при Олзе Гориславличи сеяшется и растяшеть усобицами,
погибашеть жизнь Даждьбожа внука,
в княжих крамолах веци человекомь скратишась.
Тогда по Руской земли ретко ратаеве кикахуть,
но часто врани граяхуть, трупиа себе деляче,
а галици свою речь гозоряхуть, хотять полетети на уедие.
То было в ты рати и в ты полкы, а сицеи рати не слышано.

Przekład rosyjski

Были века Трояновы, прошли лета Ярославовы;
были походы Олеговы, Олега Святославича
Тот ведь Олег мечом крамолу ковал и стрелы по земле сеял;
ступит в золотое стремя в городе Тмутаракани
- звон тот слышит старый великий Ярославов сын Всеволод,
а Владимир каждое утро уши себе закладывает в Чернигове.
Бориса же Вячеславича похвальба на суд привела
и на ковыль-траве покров смертный зеленый постлала
за обиду Олегову - храброго и юного князя.
С той же Каялы Святополк прилелеял отца своего
между угорскими иноходцами ко святой Софии к Киеву.
Тогда при Олеге Гориславиче засевалась и росла усобицами,
погибала отчина Даждьбожьего внука
в крамолах княжих век человечий сокращался.
Тогда по Русской земле редко пахари покрикивали,
но часто вороны граяли, трупы себе деля,
а галки свою речь говорили, лететь собираясь на поживу.
То было в те рати и в те походы, а такой рати не слыхано.^[6]

Przekład polski Juliana Tuwima

Były boje trojańskie, minęły dni Jarosława
Były wojny Olega, Olega Swiatosławica.
Kuł on mieczem niezgodę, strzały po ziemi rozsiewał.
W złote strzemię wstępował w tmutorokańskim grodziszczu
W tenże dźwięk się wsłuchiwał wielki Jarosław przed laty,
Uszy przed nim zatykał Włodzimierz, kniaź w Czernichowie,
Śmiercią chwalbę okupił Borys Wiaczesławowic:
Padł^[a], bo skrzywdził Olega, dorodnego wiciądza,
Pościeliła mu sława gzło śmiertelne na łące,
I z tej łąki zielonej na węgierskich rumakach
Wiózł Światopełk rodzica do Świętej Zofii w Kijowie.
Oleg waśnie zasiewał - i zbierał plon, Biadosławic^[b]
Bo marnęło, ginęło dobro wnuków Dadźboga^[c]
I w książęcych rozterkach wiek się skracał człowieczy.
Rzadko wtedy na Rusi wołali w polu rataje,
Ale kruki żarłoczne często na trupach krakały
Po wroniemu skrzeczały wrony, węszące padlinę.
Tak to ongi bywało, za dawnych bitew i wojen^[7].

Etymologia

Dażbóg w źródłach

Zobacz też

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Wikiwand - on