Dekstran

Dekstran – polimer glukozy o wysokim ciężarze cząsteczkowym rozpuszczalny w wodzie, stosowany w medycynie jako płyn krwiozastępczy, w przemyśle spożywczym dekstran jest stosowany jako zagęstnik i emulgator, a w kosmetyce służy jako składnik pudrów i pomadek. Polimer ten może z powodzeniem zastępować gumy i śluzy roślinne używane, np. do klejenia. Jest też wykorzystywany w drukarstwie tkanin, w przemyśle fotograficznym, jako dodatek do papieru i mas plastycznych oraz surowiec przy wyrobie tabletek i kapsułek. Wytwarzany jest ze śluzu pokrywającego komórki bakterii Leuconostoc mesenteroides^[1].

Budowa

Budowa dekstranu z łańcuchem bocznym połączonym wiązaniem α-1,3-glikozydowym

Budowa dekstranu z łańcuchem bocznym połączonym wiązaniem α-1,4-glikozydowym

Dekstrany zbudowane są z reszt D-glukopiranozy, tworzących układ rozgałęzionego polimeru. W łańcuchach głównych znajdują się zazwyczaj wiązania α-1,6-glikozydowe, a łańcuchy boczne przyłączone są poprzez wiązania α-1,2-, α-1,3- lub α-1,4-glikozydowe. Grupy boczne to w większości jedna lub dwie reszty glukozy, jednak długość niektórych łańcuchów bocznych dochodzi do 30–50 jednostek cukrowych. Mniej liczne dekstrany, zwane alternanami, zawierają w łańcuchu głównym naprzemiennie wiązania α-1,3- i α-1,6-glikozydowe. Znane są także dekstrany-mutanty, w których reszty glukozy w łańcuchu głównym połączone są wiązaniami α-1,3-glikozydowymi, a łańcuchy boczne przyłączone są przez wiązania α-1,6-glikozydowe^[1].

Farmakokinetyka

Dekstran podawany jest we wlewie dożylnym (i.v.). Czas półtrwania wynosi 6–8 h. Wydalanie następuje głównie przez nerki (w mniejszym stopniu biorą w nim udział płuca). Niewydalony dekstran ulega metabolizmowi w wątrobie do dwutlenku węgla i wody. Nie przenika przez barierę krew-mózg.

Mechanizm działania

Do podaniu i.v. podnosi ciśnienie osmotyczne i zwiększa objętość osocza (1 g dekstranu wiąże 20 ml wody). Ponadto zmniejsza lepkość krwi (przeciwdziała to agregacji krwinek). Dekstran nie ma zdolności do wiązania i przenoszenia tlenu, dlatego nie może być stosowany jako substytut pełnej krwi.

Wskazania

• wstrząs hipowolemiczny,
• profilaktyka żylno-zakrzepowa u pacjentów poddanych zabiegom operacyjnym, a obciążonych ryzykiem powikłań zakrzepowo-zatorowych,
• w zaburzeniach mikrokrążenia − jako środek poprawiający właściwości reologiczne krwi,
• w okulistyce – w zespole suchego oka.

Działania niepożądane

• objawy przeciążenia układu krążenia przy zbyt szybkim podaniu,
• wstrząs anafilaktyczny,
• nudności, wymioty.

Interakcje

Płynów infuzyjnych zawierających dekstran nie należy podawać równocześnie z ampicyliną, kwasem askorbinowym, chlorpromazyną, barbituranami i prometazyną, ponieważ mogą tworzyć się połączenia kompleksowe lub lek może ulec wytrąceniu.

Przetaczanie krwi a wiara

Propagowany przez Świadków Jehowy jako alternatywa dla transfuzji krwi^[2][3][4].