Dinozaury w kulturze

Odkąd słowo „dinozaur” zostało ukute w 1842, istniało wiele obrazów dinozaurów w kulturze. Dinozaury przedstawiane w filmach, książkach, telewizji, sztuce i innych mediach służyły rozrywce i edukacji. Przedstawienia obejmują realistyczne, jak w programach dokumentalnych przełomu XX i XXI wieku, i fantastyczne, jak filmy o potworach lat 50. i 60. Ludzie zaczęli interesować się dinozaurami m.in. z powodu wielkich rozmiarów niektórych gatunków.

Model plateozaura i ludzie bawiący się w parku, Grün 80, niedaleko Bazylei

Przedstawienia dinozaurów w kulturze były ważnym środkiem przedstawiania odkryć naukowych społeczeństwu. Wzrostowi zainteresowania dinozaurami podczas odrodzenia dinozaurów towarzyszyły przedstawienia przez artystów wykorzystujących najnowszą wiedzę o dinozaurach i przedstawiających ruchliwe i opierzone dinozaury, kiedy tylko te idee się pojawiły. Obrazy dinozaurów stworzyły też lub umocniły błędne poglądy na temat dinozaurów i innych prehistorycznych zwierząt, jak nieścisłe ukazywanie „prehistorycznego świata”, gdzie różne wymarłe zwierzęta (od permskiego dimetrodona do mamutów i jaskiniowców) żyły razem, oraz dinozaury toczące ciągłe walki. Inne nieporozumienia wzmocnione przez przedstawienia popkulturowe pochodzą z przestarzałych poglądów naukowych, jak nazywanie „dinozaurami” źle dostosowanych rzeczy lub powolne i głupie dinozaury.

Dinozaury w kulturze masowej do 1900

Kiedy zostały odkryte pierwsze kości dinozaurów, ludzie myśleli, że mogą to być kości mitycznych zwierząt np. protoceratopsy brano za gryfy^[1]. Odkrycie szczątków protoceratopsa spowodowało strach wśród mieszkańców Pustyni Gobi. Miejscowi myśleli właśnie, że to kości umarłego potwora.

Termin „dinozaur” wprowadził Richard Owen w 1842 roku. W 1824 roku odkryto szkielet megalozaura. Myślano, że to kości chimery. Pod koniec XIX wieku rozpoczęła się rywalizacja Edwarda D. Cope’a i Othniela C. Marsha, zwana wojną o kości. Razem odkryli ponad kilkaset nowych gatunków wymarłych zwierząt. Od tej pory dinozaury zostały na zawsze w kulturze. Ten sam Owen urządził bankiet wewnątrz modelu iguanodona.

Dinozaury w kulturze masowej od 1900 do 1930

Od kiedy powstał film, często pojawiały się w nim dinozaury. Przykładem może być krótki film Gertie the dinosaur, który został wyreżyserowany przez Winsora McCaya w 1912 roku^[2]. Opowiada on o diplodoku. Diplodoki bardzo często pojawiały się w filmach. W tym samym roku Arthur Conan Doyle napisał powieść Zaginiony świat, która zyskała wielu fanów na całym świecie. W 1925 roku została po raz pierwszy zekranizowana.

Dinozaury w kulturze masowej od 1930 do 1970

W czasie II wojny światowej dinozaury tymczasowo zniknęły z kultury. W gazetach nie pojawiały się informacje o nowych, zaskakujących gatunkach dinozaurów, ale pojawiały się informacje o sytuacji na froncie. Dinozaury powróciły do kultury w czasie zimnej wojny. W niektórych fabułach pojawia się wątek, że kiedy wybuchnie wojna jądrowa, promieniowanie może wskrzesić dawno wymarłe gady. Taki scenariusz miał miejsce w serii filmów o Godzilli.

Lata 1960–1970 to epoka rewolucyjnych odkryć. Spowodowane to były m.in. postępem techniki.

Dinozaury w kulturze masowej od 1970

W chwili kiedy telewizory były popularne jak radio, tworzono filmy dokumentalne m.in. o dinozaurach. Telewizje National Geographic oraz Discovery Channel tworzą je do dziś. W 1990 roku napisano powieść Park Jurajski, a trzy lata później nakręcono adaptację filmową książki, która doczekała się pięciu kontynuacji.

Dinozaury są też często wykorzystywane w filmach fabularnych, głównie osadzonych w gatunku horroru. Prawdopodobnie już na zawsze pozostaną w kulturze masowej.

Obraz w społeczeństwie

Dinozaury są zwykle przedstawiane w kulturze popularnej jako groźne bestie^[3]. Jest kilka typowych przedstawień dinozaurów: „zaginione światy” na współczesnej ziemi; podróż w czasie do czasów dinozaurów; utwory edukacyjne dla dzieci^[2]; historie z prehistorycznego świata (często z jaskiniowcami)^[4]; i dinozaury szalejące we współczesnym świecie^[5].

Jednym z najbardziej znanych dinozaurów jest tyranozaur, który długo był uważany za największego drapieżnego dinozaura.

Kreacjoniści twierdzą, że opowieści o smokach świadczą o tym, że dinozaury żyły obok ludzi^[6].