Dodona

Dodona (stgr. Δωδώνα Dōdṓnā, Δωδώνη Dōdṓnē, ngr. Dodoni) – miejscowość w Grecji, w administracji zdecentralizowanej Epir-Macedonia Zachodnia, w regionie Epir, w jednostce regionalnej Janina, w gminie Dodona, w pobliżu góry Tomaros. W 2011 roku liczyła 55 mieszkańców^[1].

Dodona

Δωδώνη

Fragment ruin w Dodonie z pozostałościami okręgu kultowego
Państwo	Grecja
Administracja zdecentralizowana	Epir-Macedonia Zachodnia
Region	Epir
Jednostka regionalna	Janina
Gmina	Dodona
Populacja (2011) • liczba ludności	55
Położenie na mapie Grecji Dodona
39,54639°N 20,78778°E

W starożytności miasto epirockich Molossów położone w pobliżu góry Tomaros. Ośrodek kultu Zeusa Naiosa i Diony^[2], słynny z najstarszej wyroczni greckiej w świętym gaju dębowym Zeusa. Jej powstanie tradycja przypisywała Pelazgom. Tamtejsi kapłani, zwani selloj (gr. σελλοί), wieszczyli na podstawie szumu świętych dębów lub dźwięku poruszanych przez wiatr mis z brązu^[3].

Gdy Atena pomagała Argosowi w budowie okrętu dla Jazona wyruszającego po złote runo, miała nakazać użycie twardego drewna dębów z dodońskiego świętego gaju^[4]. Według innej wersji tego mitu, w dziobie statku „Argo” wmontowano kawał drewna ze świętego dębu z Dodony: potrafiło ono przemawiać ludzkim głosem i wskazywać żeglarzom drogę na morzu^[5].

Bardzo sławna wcześniej w świecie greckim wyrocznia miejscowa stopniowo traciła znaczenie na rzecz innej panhelleńskiej wyroczni w Delfach. Do ok. II wieku p.n.e. miała jedynie charakter lokalny. Ponadto w 219 p.n.e. miasto zostało zniszczone przez Etolczyków^[3][6].

W odkryciu ruin Dodony i badaniach sfinansowanych w 1875 r. przez bankiera i polityka Konstantinosa Karapanosa, doniosły udział miał polski zesłaniec Zygmunt Mineyko^[a]. W ramach długotrwałych prac archeologicznych udało się odsłonić ruiny miasta z teatrem oraz resztki okręgu kultowego z propylejami, świątynią Zeusa, wieloma budynkami sakralnymi i bazami pomników wotywnych^[6].

Uwagi

1. Późniejsi badacze Dodony zmarginalizowali jego dokonanie i pozbawili polskiego odkrywcę istotnego znaczenia (Kazimierz Michałowski; Jak Grecy tworzyli sztukę. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1970, s. 13). Jako inżynier w służbie tureckiej faktycznie zainicjował poszukiwania tego historycznego miejsca (Jacek Knopek: Polacy w Grecji. Historia i współczesność. Bydgoszcz: Wyd. Uczelniane WSP, 1997, s. 108). Tytuł odkrywcy przypisał sobie jednak K. Karapanos, będący kontynuatorem jego prac (Encyklopedia sztuki starożytnej. Europa–Azja–Afryka–Ameryka. Warszawa: WAiF/Wyd. Nauk. PWN, 1998, s. 184).