Dwór Czarne w Jeleniej Górze

Dwór Czarne w Jeleniej Górze – zabytkowy dwór^[2] wybudowany w 1559 r. w dawnej wsi podmiejskiej Czarne, włączonej do Jeleniej Góry w 1973 r., położony w dolinie potoku Pijawnika.

Dwór Czarne w Jeleniej Górze

(niem.) Schloss Schwarzbach

nr rej. A/4904/1139 z 10.10.1964[1]
Dwór Czarne
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Czarne, Jelenia Góra
Adres	ul. Strumykowa 2
Typ budynku	Dwór
Inwestor	Caspar Schoff
Rozpoczęcie budowy	1559
Ważniejsze przebudowy	XVII-XIX w.
Pierwszy właściciel	Caspar Schoff
Kolejni właściciele	Schaffgotschowie, Gregorius von Kahlen, Friedrich von Nimptsch, Ernst von Nimptsch, Jelenia Góra, Weidner, Marz, Rahm
Obecny właściciel	Fundacja Kultury ekologicznej
Położenie na mapie Jeleniej Góry Dwór Czarne w Jeleniej Górze
Położenie na mapie Polski Dwór Czarne w Jeleniej Górze
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Dwór Czarne w Jeleniej Górze
50°52′47″N 15°44′48″E

Historia

Caspar Schoff w 1559 r. rozpoczął budowę murowanego dworu, kamiennego, piętrowego z dziedzińcem, otoczonego murami obronnymi i wieżą bramną, wysuniętą przed lico murów obwodowych^[3]. Całość została otoczona nawodnioną fosą. Po Schaffgotschach dwór przejął w 1584 r. Gregorius von Kahlen. W 1606 r. właścicielem Czarnego został Friedrich von Nimptsch z Sokołowca. W lipcu 1623 r. we dworze wybuchł pożar^[3]. Z 1656 r. pochodzi wiadomość, że Ernst von Nimptsch ukończył budowę i rozbudowę dworu, który uzyskał kształt zbliżony do obecnego^[3].

Prace remontowe prowadzone w latach 20. XVIII w. spowodowały likwidację renesansowych szczytów^[3]. W 1679 r. Ernst von Nimptsch sprzedał majątek Czarne miastu Jelenia Góra. W 1718 r. spłonęły bliżej nieopisane części zamku, które zdaniem Scholzego zostały odbudowane. Wtedy wieża otrzymała barokowy hełm znany z ryciny, a do skrzydła wschodniego dobudowano równoległy budynek o tej samej wysokości^[3]. Około 1885 r. nastąpiła przebudowa i modernizacja dworu; zredukowano bryłę o skrzydło wschodnie i rozebrano ściany szczytowe, a dachy otrzymały dzisiejszy wygląd dwuspadowy^[3]. Do przełomu wieku dzierżawcami majątku byli panowie Weidner i Marz. Od 1921 do 1945 r. mieszkała tu rodzina Rahm. W latach 1983–1987 przeprowadzono remont i rewaloryzację dworu^[3]. Obecnie obiekt użytkowany jest przez Fundację Kultury Ekologicznej.

Architektura

Fragmenty fryzu

Obiekt jest założony na czworokątnym rzucie z wewnętrznym dziedzińcem dostępnym przez most, bramę i ozdobny renesansowy portal^[3], nad którym znajdował się fryz z ośmioma herbami szlacheckimi, od lewej von: Schaffgotsch, Hochberg, Liebeteller (Liebdaler), Reibnitz, Rechenberg, Stosch, Zedlitz, Talckenberg i dwie inskrypcje w j. łacińskim, których tłumaczenie brzmi: 1) Niech Pan błogosławi Cię i ochrania. O panie, rozjaśnij Twe święte oblicze nad nami i bądź nam łaskawy. O Panie, zwróć ku nam oblicze Twoje i daj nam pokój Twój 2) W tysiąc pięćset pięćdziesiątym dziewiątym roku, ja Kacper Schoff zwany Gotschem, z Chojnika i Karpnik na Czarnym Strumieniu, za łaską i pomocą wszechmogącego Boga ten dom budować zacząłem^[4]. Założenie obiegała głęboka fosa wypełniona wodą. Na osi kamiennego mostu, znajdowała się wieża bramną. Obiekt 4-skrzydłowy z wewnętrznym dziedzińcem. W jednym z narożników zachowała się wieża z kluczowymi otworami strzelniczymi^[3]. Wystrój architektoniczny dopełniają w fasadzie obramienia okienne profilowane w piaskowcu. Z wystroju wnętrza zachowały się sklepienia na parterze oraz bogato profilowane stropy drewniane. Na ścianach pozostały fragmenty renesansowych malowideł z motywami roślinnymi^[3].

• 
  Schaffgotsch
• 
  Hochberg
• 
  Liebdaler
• 
  Reibnitz
• 
  Rechenberg
• 
  Stosch
• 
  Zedlitz
• 
  Talckenberg