Edfu

Edfu^[1] (arab. إدفو, Idfu, egip. Behdet, w czasach rzymskich Apollonopolis Magna) – miasto w południowym Egipcie na zachodnim brzegu Nilu. Stolica nomu, ośrodek produkcji rolniczej, nadgraniczne centrum handlowe. W 2006 roku liczyło 65 768 mieszkańców^[2].

Edfu

‏إدفو,‎

Państwo	Egipt
Muhafaza	Asuan
Populacja (2006-11-11) • liczba ludności	65 768
Położenie na mapie Egiptu Edfu
24°58′40″N 32°52′24″E

Posąg Horusa z Edfu

Pylony świątyni w Edfu

W czasach Starego Państwa pełniło rolę strażnika tzw. „bramy elefantyjskiej”, chroniącej południową granicę państwa. Zamożność miasta wynikała z jego położenia na szlaku handlowym przez Pustynię Arabską nad Morze Czerwone i bliskości południowej granicy, oraz do Doliny Królów gdzie został pochowany Faraon Tutanchamon.

Świątynia Horusa

Już w starożytnym Egipcie Edfu było ośrodkiem kultu Horusa. Budowę świątyni w miejscu wcześniejszej świątyni z czasów Nowego Państwa rozpoczął w 237 p.n.e.^[3] Ptolemeusz III, a zakończona została około roku 60 p.n.e. w czasach panowania Ptolemeusza XII. Należy ona aktualnie do najlepiej zachowanych egipskich budowli sakralnych z tego okresu i jest drugą co do wielkości spośród zachowanych świątyń w Egipcie (największą zachowaną świątynią jest Karnak). Jej ogromne pylony wysokości 35 m i szerokości 35 m należą do największych. Relief zdobiący ścianę pylonów przedstawia Ptolemeusza XII^[3] zabijającego wrogów Egiptu w obecności Horusa i Hathor. Za pylonami wybudowano dziedziniec otoczony kolumnadą. Przejście przez pronaos prowadzi do sali hypostylowej. Dalej znajduje się sanktuarium. Długość całej świątyni wynosi 137 m, a jej szerokość to 79 m.

Do dziś zachowała się w tej świątyni sala biblioteczna z wyrytym na ścianie katalogiem książek, zawierającym 21 działów^[4].

Tell w Edfu

Na zachód od świątyni Horusa znajduje się tzw. Tell (Kom), miejsce badań archeologicznych z lat 1937–1939 prowadzonych przez trzy kompanie wykopaliskowe archeologicznej misji polsko-francuskiej Uniwersytetu Warszawskiego i Francuskiego Instytutu Archeologii Wschodu w Kairze. Badania te, kierowane przez Kazimierza Michałowskiego, doprowadziły do odnalezienia cmentarzyska z okresu archaicznego.

Na cmentarzysku tym znajduje się wiele grobowców rodzinnych z okresu Starego Państwa, z których najważniejsza jest mastaba urzędnika imieniem Izi. Odkryte groby zbiorowe z okresu Średniego Państwa cechują się niespotykaną przedtem formą katakumb i pseudokolumbariów.

Na szczycie tellu odkryto warstwy ptolemejsko-rzymskie i koptyjskie. Dają one obraz życia ludności rzemieślniczej i drobnokupieckiej zamieszkującej zachód miasta oraz urbanistyki tego okresu. Wśród znalezisk pochodzących z tych warstw należy wymienić rzymskie łaźnie publiczne i prywatne, mury obronne, dom lekarza-farmaceuty z III w. p.n.e. i pracownię rzeźbiarza z II w. p.n.e. Odnaleziono także greckie, łacińskie i koptyjskie ostraki i papirusy.

Większość odnalezionych zabytków sztuki i kultury materialnej znajduje się obecnie w warszawskim Muzeum Narodowym.