Edmund Styp-Rekowski

Edmund Styp-Rekowski (ur. 12 września 1906 w Płotowie^[a] (powiat bytowski), zm. 9 lipca 1941 w obozie koncentracyjnym Mauthausen-Gusen^[1][2][3]) – nauczyciel, działacz Związku Polaków w Niemczech, więzień i ofiara niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych^[4].

Tablica pamiątkowa wmurowana w Szkole Podstawowej nr 1 w Złotowie, poświęcona Edmundowi Styp-Rekowskiemu, a także innemu pedagogowi ziemi złotowskiej, Juliuszowi Zielińskiemu

Edmund Styp-Rekowski

Data i miejsce urodzenia	12 września 1906 Płotowo
Data i miejsce śmierci	9 lipca 1941 KL Mauthausen-Gusen
Zawód, zajęcie	nauczyciel, działacz ZPwN
Narodowość	polska
Rodzice	Jan Rekowski-Styp, Weronika z d. Bruska

Był synem Jana Styp-Rekowskiego i Weroniki (z d. Bruskiej), gospodarzy wiejskich (Jan był zarazem aktywnym społecznikiem i działaczem polonijnym, prezesem Związku Polaków w Niemczech Okręgu Kaszuby) w Płotowie (do II wojny światowej w granicach Niemiec, pod niem. nazwą Groß Platenheim^[5]).

Edmund Styp-Rekowski odebrał wykształcenie nauczycielskie, i jako członek rodziny silnie zaangażowanej w działalność społeczną i polonijną na terenie Niemiec uczył w szkołach i prowadził aktywną działalność wśród młodzieży: w Podmoklach Małych^[6][7], Bytowie^[b], w Polskiej Wiśniewce w powiecie złotowskim^[c]. Niemieckie władze uważnie obserwowały jego działalność i stosowały wobec niego różnego rodzaju represje, np. za rzekomą obrazę Hitlera skazany został na 9 miesięcy więzienia, co uniemożliwiło mu wykonywanie zawodu nauczyciela^[10] . Konsekwentnie 4 czerwca 1938 roku niemieckie władze oświatowe odebrały mu prawo nauczania, zarzucając polityczną agitację^[11]. Represje te spowodowały, że Edmund Styp-Rekowski wykonywać mógł pracę o charakterze administracyjnym, wobec czego od zarządu Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech uzyskał posadę komendanta hufca w Złotowie^[12]. Później zatrudniony został w podtrzymującej od 1906 roku polską tożsamość narodową w Złotowie Spółdzielni Rolniczo-Handlowej „Rolnik”. Był też w Złotowie jednym ze społecznych opiekunów harcerstwa^[11].

Przed wybuchem II wojny światowej pozbawiony prawa nauczania Edmund Styp-Rekowski pracował jako kierownik administracyjny w Gimnazjum Polskim w Kwidzynie^[13][4]. Na samym początku wojny został aresztowany^[d]. Po kilku miesiącach, 18 grudnia 1939 roku został osadzony najpierw w obozie Stutthof, a następnie w kwietniu 1940 wraz z grupą innych więźniów przetransportowany do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen, gdzie spotkał się ze swoim ojcem Janem oraz braćmi Alfonsem i Józefem^{[3][15] [2]}. Z Sachsenhausen trafił ostatecznie obozu koncentracyjnego Mauthausen-Gusen, gdzie zmarł – wg zachowanej karty zgonu^[2] – rankiem 9 lipca 1941 roku.

Edmund Styp-Rekowski, jako postać zasłużona w podtrzymywaniu tradycji polskości na terenach dawnego zaboru pruskiego, które po I wojnie światowej pozostały w granicach Niemiec, a zarazem ofiara II wojny światowej zmarła w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym, doczekał się po wojnie upamiętnienia m.in. w postaci pamiątkowej tablicy wmurowanej w 1959 roku, w 30 rocznicę powstania polskiej szkoły w Złotowie, w ścianę tamtejszej Szkoły Podstawowej nr 1^[16]. Tablicę tę w roku 2014 zastąpiono nową^[17] (o nieznacznie zmienionej treści)^[18] – widoczną na ilustracji z prawej.

Uwagi

1. Sołectwo Płotowo obejmuje również sąsiednią wieś Płotówko (w j. kaszub. Môłé Płótowò; niem. Klein Platenheim); to w Płotówku w miejscu, gdzie znajdowało się gospodarstwo Styp-Rekowskich mieści się Muzeum Zagroda Styp-Rekowskich (oddział Muzeum Zachodniokaszubskiego w Bytowie).
2. Do Bytowa przyjechał 31 października 1931 roku, żeby zastąpić Jana Bauera (kierownika Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego)^[8]
3. Wymieniony jest w wykazie nauczycieli zatrudnionych w polskich szkołach powiatu złotowskiego cytowanym przez W. Kokowskigo^[9] za maszynopisem Jana Rożeńskiego (nauczyciela i organizatora szkolnictwa na tym terenie) z roku 1960 Szkolnictwo i oświata w regionie złotowskim ze szczególnym uwzględnieniem okresu 1929–1939; z wykazu wynika, że był jednym z 11 nauczycieli zatrudnionych w szkole, która działała od 6 czerwca 1929 w Lugetal – wsi, która przed 1913 rokiem nazywała się Polnische Wisniewke (Polska Wiśniewka), a obecnie nosi nazwę Stara Wiśniewka.
4. Według informacji opublikowanej przez Muzeum Stutthof w Sztutowie, a opartej na książce Władysławy Knosały Utrwalić pamięć: O rodzinie Styp-Rekowskich z Płotowa, nastąpić to miało już kilka dni wcześniej, 25 sierpnia 1939 roku^[2], ale zachowana kopia pierwszej strony listy aresztowanych tego dnia w Gimnazjum w Kwidzynie^[14] [15] , na której znajduje się 25 nazwisk, w tym pierwsze 12 osób to kadra szkoły, nie zawiera nazwiska Edmunda Styp-Rekowskiego.