Emmanuel Le Roy Ladurie

Emmanuel Le Roy Ladurie (ur. 19 lipca 1929 w Moutiers-en-Cinglais w departamencie Calvados^[1], zm. 22 listopada 2023^[2]) – francuski historyk, mediewista i nowożytnik, reprezentant szkoły historiograficznej Annales, autor klasycznego opracowania Montaillou: wioska heretyków, pionier mikrohistorii i historii środowiskowej

Emmanuel Le Roy Ladurie

Państwo działania	Francja
Data i miejsce urodzenia	19 lipca 1929 Moutiers-en-Cinglais
Data śmierci	22 listopada 2023
Profesor
Specjalność: historia średniowieczna i nowożytna
Alma Mater	École normale supérieure
Wykładowca, pracownik naukowy
Uczelnia	Sorbonne Université
Uczelnia	Université Paris-Diderot
Uczelnia	Collège de France
Odznaczenia

Życiorys

Ojciec Emmanuela, Jacques Le Roy Ladurie, był działaczem i politykiem, ministrem rządu Vichy, a później uczestnikiem francuskiego ruchu oporu^[1][3].

Uczył się w College Saint-Joseph w Caen, następnie w Lycée Henri-IV w Paryżu, oraz w Lycée Lakanal w Sceaux^[4]. Uczęszczał do elitarnej École normale supérieure^[1]. W 1955 został nauczycielem w liceum w Montpellier^[1]. Z początkiem lat 60. był asystentem na Uniwersytecie w Montpellier^[1]. W 1963 przeniósł się na École des hautes études^[1]. W 1967 został redaktorem czasopisma "Annales"^[1]. W latach późniejszych wykładał na Sorbonie i Uniwersytecie Paryskim VII^[1]. W 1973 zastąpił Fernanda Braudela na pozycji szefa Katedry Historii Cywilizacji Nowożytnej w Collège de France^[1]. W latach 1987–1994 był dyrektorem Biblioteki Narodowej Francji^[1]. W 1999 przeszedł na emeryturę^[4]. W latach 1945–1956 był członkiem Francuskiej Partii Komunistycznej, wystąpił z niej po inwazji wojsk radzieckich na Węgry. Otrzymał order komandorski, a także order WIelkiego Oficera Legii Honorowej^[1][5]. Jest również komandorem Orderu Sztuki i Literatury^[5].

Twórczość

Pierwsze prace

Jego początkowe prace wpisywały się w koncepcję historii totalnej Braudela^[6]. Wielką popularność przyniosła mu publikacja pracy doktorskiej Les Paysans de Languedoc, utrzymanej w paradygmacie historii totalnej, traktującej o dziejach chłopów francuskich^[1]. Wysuwał tezę o postrzeganiu dziejów Langwedocji w badanym okresie, między ok. 1300 a ok. 1700, jako tzw. histoire immobile, tj. okresu gospodarczej i społecznej stagnacji^[4]. W pracy tej mocno obstawał przy niektórych założeniach pułapki maltuzjańskiej i w oparciu o nie przedstawiał zjawiska w przednowoczesnej Francji^[4].

W 1967 opublikował pracę pt. Histoire du climat depuis l’an mil, jedną z fundatorskich prac nurtu historii środowiskowej, w której podjął próbę rekonstrukcji wpływu zmian klimatycznych, w tym m.in. małej epoki lodowcowej, na historię od X do XX wieku^[1].

Montaillou

Z czasem Le Roy Ladurie skierował swe zainteresowania ku mikrohistorii stając się jednym z twórców tej dyscypliny. W 1975 opublikował pracę pt. Montaillou: village occitan de 1294 à 1324 (tytuł polski: Montaillou: wioska heretyków 1294-1324), opisującą historię mieszkańców tytułowej wioski Montaillou, którzy stali się obiektem inkwizytorskich dociekań Jacques’a Fourniera^[1]. Książka ta, będąca wg słów autora próbą uchwycenia "Historii kolektywnej mentalności" mieszkańców pirenejskiej społeczności, stanowi jedno z pionierskich dzieł XX-wiecznej mikrohistorii^[1]. Ladurie znaczną część pracy poświęcił na kompleksowe opisanie życia codziennego, wykształcenia, gestów, relacji rodzinnych i religijności mieszkańców Montaillou, co uczyniło jego książkę jednym z najbardziej rozpoznawalnych przykładów dzieła antropologii historycznej^[6][1]. Książka spotkała się z olbrzymią popularnością i była przez historyków zarówno respektowana za swoją przełomowość, jak i ostro krytykowana między innymi za nieszablonowy stosunek do krytyki źródeł^[1][4].

Późniejsza twórczość

W kolejnej pracy, Le Carnaval de Romans wydanej w 1979, Ladurie opisał mikrohistorię konfliktu społecznego XVI-wiecznych mieszkańców Romans^[1]. W latach 80. ukazały się dwie kolejne jego książki, L'Argent, l'Amour et la Mort en pays d'Oc oraz La Sorcière de Jasmin, obydwie rekonstruujące epizody z dziejów przednowoczesnej Francji^[1]. Wśród prac wydanych przezeń w latach 90. zwłaszcza Le siècle des Platter stanowi przykład klasycznego pisarstwa mikrohistorycznego^[4].

Charakterystyka warsztatu

Le Roy Ladurie należy do przedstawicieli trzeciego pokolenia badaczy tworzących szkołę Annales^[4] (wg niektórych źródeł zaliczany jest do drugiej generacji^[6]). Do grona jego intelektualnych poprzedników należeli m.in. Marc Bloch, Lucien Febvre i Fernand Braudel^[1].

Wraz z kolejnymi pracami zauważalny był proces częściowego odejścia Ladurie'a od danych demograficznych czy kwantytatywnych na rzecz skupiania się na interpretacji źródeł pisanych i badania kontekstu mentalności epoki^[1]. Mimo to nie odżegnał się od podstawowych założeń swojego stylu badawczego, opartego na szerokiej kwerendzie źródłowej i pozyskiwaniu kompleksowego tła statystycznego^[1]. Zainteresowanie metodami kwantytatywnymi było wynikiem inspiracji twórczością Ernesta Labrousse'a^[6]. Ladurie wypracowywał metody periodyzacji i opisu historii Francji, odchodząc od tradycyjnego opierania się na obszarach politycznych, jak wojna stuletnia czy absolutyzm, a skupiając się w większym stopniu na przemianach przemysłowych, kulturowych czy demograficznych^[1]. Dziejom politycznym, traktowanym jako mniej istotne (histoire événementielle - historia wydarzeń) przeciwstawiał bardziej istotne koniuktury (conjoncture)^[4]. W swojej praktyce badawczej w znaczącym stopniu korzystał z osiągnięć oraz metod nauk społecznych^[4].

Najważniejsze prace

• Les paysans de Languedoc, 1966^[1]
• Histoire du climat depuis l'an mil, 1967^[1]
• Montaillou, village occitan, 1975^[1]
• Le territoire de l'historien, 1973–1978^[4]
• Le Carnaval de Romans : de la Chandeleur au mercredi des Cendres (1579–1580), 1979^[1]
• L'argent, l'amour et la mort en pays d'oc, 1980^[1]
• La sorcière de Jasmin, 1980^[1]
• Parmi les historiens, 1983–1994
• Le siècle des Platter, 1997^[1]
• L'Historien, le chiffre et le texte, 1997^[4]
• Saint-Simon ou le système de la Cour, 1997^[1]

Tłumaczenia prac na j. polski

• Montaillou. Wioska heretyków 1294 – 1324, tłum. Ewa Dorota Żółkiewska, Warszawa 1988, Państwowy Instytut Wydawniczy (Montaillou, village occitan 1975) (Drugie wydanie: Wydawnictwo Vesper, Czerwoniak 2014)