Eter tert-butylowo-metylowy

Eter tert-butylowo-metylowy (MTBE) – organiczny związek chemiczny z grupy eterów, otrzymywany z metanolu oraz izobutylenu. Stosowany głównie jako rozpuszczalnik organiczny oraz jako dotleniający środek przeciwstukowy do benzyn bezołowiowych. Jako dodatek do benzyn zastępuje w nich tetraetyloołów, bo pozwala na zwiększenie liczby oktanowej dzięki zmniejszeniu zjawiska przedwczesnego zapłonu. Zmniejsza dzięki temu ilość wytwarzanego, silnie toksycznego tlenku węgla CO, poprzez jego utlenianie do dwutlenku węgla CO₂.

Eter tert-butylowo-metylowy

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) 2-metoksy-2-metylopropan Inne nazwy i oznaczenia MTBE TBME
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C5H12O
Masa molowa	88,15 g/mol
Wygląd	bezbarwna, przezroczysta, łatwopalna ciecz[1]
Identyfikacja
Numer CAS	1634-04-4
PubChem	15413
SMILES CC(C)(C)OC
InChI InChI=1S/C5H12O/c1-5(2,3)6-4/h1-4H3 InChIKey BZLVMXJERCGZMT-UHFFFAOYSA-N
Właściwości Gęstość 0,74 g/cm³[2]; ciecz Rozpuszczalność w wodzie 51 g/l[3] Temperatura topnienia −109 °C[3] Temperatura wrzenia 55,2 °C[3] Punkt krytyczny 224 °C[4]; 3,435 MPa[4] logP 0,94[3] Kwasowość (pKa) -3,70[3] Napięcie powierzchniowe 17,41 mJ/m2[5]
Budowa Układ krystalograficzny rombowy[6]
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2019-09-20] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI[7] Niebezpieczeństwo Zwroty H H225, H315 Zwroty P P210 Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI[7] Łatwopalny (F) Drażniący (Xi) Zwroty R R11, R38 Zwroty S S2, S9, S16, S24 Temperatura zapłonu −33 °C (zamknięty tygiel)[2] Temperatura samozapłonu 374 °C[2] Numer RTECS KN5250000 Dawka śmiertelna LD50 4 g/kg (szczur, doustnie)[2]
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

MTBE jest wysoce łatwopalną cieczą, bezbarwną, o charakterystycznym zapachu, dużej lotności. Jest rozpuszczalny w wodzie (ok. 5 g/100 ml), której nadaje bardzo wyraźny posmak i zapach. Z powietrzem tworzy mieszaniny wybuchowe. Nie ma wiarygodnych badań potwierdzających toksyczność MTBE. Może być stosowany jako tani rozpuszczalnik w chemii organicznej, o temperaturze wrzenia większej od eteru dietylowego i nieco mniejszej rozpuszczalności w wodzie.

W USA w 1999 roku produkcja MTBE wynosiła 200 tys. baryłek (ok. 32 tys. m³) na dobę. Jego produkcja jest bardzo opłacalna, bo w odróżnieniu od wielu innych składników benzyny wytwarza się go z gazu ziemnego. W USA stosowany jest od roku 1979. Od 1992 zwiększono jego dopuszczalne stężenie w paliwie, aby zmniejszyć emisję spalin.

Badania prowadzone w USA w roku 1995 wykazały, że MTBE przenika do wód gruntowych^[8]. W związku z tym wiele stanów (np. Kalifornia) po roku 1999 nakazało zmniejszenie jego wykorzystania ze względu na skażenie wód gruntowych. Specjaliści wskazują, że amerykańskie normy dotyczące szczelności zbiorników są dużo bardziej liberalne od europejskich, co może oznaczać, że w Polsce występowanie MTBE w wodach gruntowych prawdopodobnie nie jest dużym problemem. Co więcej, normy zawartości tego związku w paliwie przyjęte w Unii Europejskiej są ostrzejsze od norm amerykańskich. W Polsce benzyny bezołowiowe zawierają zwykle 1,0–1,6% tego związku, a maksymalne dopuszczalne stężenie to 7%^{[potrzebny przypis]}.