Franciszek Gajowniczek

Franciszek Gajowniczek (ur. 1 października lub 15 listopada 1901 w Strachominie, zm. 13 marca 1995 w Brzegu)^[1] – sierżant Wojska Polskiego, więzień niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Swoje życie oddał za niego święty Kościoła katolickiego Maksymilian Maria Kolbe.

Franciszek Gajowniczek

Franciszek Gajowniczek w mundurze sierżanta Wojska Polskiego
sierżant
Data i miejsce urodzenia	1 października lub 15 listopada 1901 Strachomin
Data i miejsce śmierci	13 marca 1995 Brzeg
Przebieg służby
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Jednostki	36 Pułk Piechoty Legii Akademickiej
Główne wojny i bitwy	przewrót majowy II wojna światowa kampania wrześniowa obrona Modlina

Służba wojskowa

Franciszek Gajowniczek urodził się w 1901 w Strachominie jako syn Jana i Marianny z Rezwów. W okresie II Rzeczypospolitej był zawodowym żołnierzem Wojska Polskiego. W 1926 był kapralem w 36 Pułku Piechoty. W tym roku w szeregach jednostki uczestniczył w walkach w zamachu majowym po stronie zwolenników marszałka Piłsudskiego, w czasie których został ranny^[2]. Po wybuchu II wojny światowej w kampanii wrześniowej walczył w stopniu sierżanta w szeregach macierzystego 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej. Po kapitulacji twierdzy Modlin 28 września 1939 dostał się do niemieckiej niewoli. Zbiegł, po czym próbował przedrzeć się na Węgry. W styczniu zatrzymał się w należącym do rodziny Orawców (mieszkała tam m.in. Aniela Orawiec-Stapińska) pensjonacie Marluan w Poroninie stanowiącym punkt przerzutowy Związku Walki Zbrojnej, gdzie wkrótce został aresztowany przez Gestapo^[a], a wraz z nim Helena i Bronisław Orawcowie (w wyniku starań rodziny później uwolnieni)^[3][b].

Uwięzienie

Franciszek Gajowniczek na fotografiach z kartoteki obozu KL Auschwitz

Grób Franciszka Gajowniczka na cmentarzu zakonnym w Niepokalanowie

Został osadzony w zakopiańskim Palace, a następnie w więzieniu w Tarnowie. Od 8 września 1940 do 25 października 1944 był więźniem obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau (numer obozowy 5659). W okresie trwających prac żniwnych 29 lipca 1941 zbiegł jeden z więźniów z bloku nr 14, na którym przebywał Gajowniczek. Jako represję za ucieczkę więźnia władze obozu zarządziły tzw. wybiórkę – wskazanie dziesięciu osadzonych z tego samego bloku na śmierć. Jednym z wybranych do celi głodowej został Gajowniczek. Wówczas za niego zgłosił się zakonnik franciszkański o. Maksymilian Maria Kolbe, co zaakceptował SS-Lagerführer Karl Fritzsch. Świadkami tego zdarzenia byli Michał Micherdziński^[4][5] oraz Kazimierz Piechowski.

Lata późniejsze

10 października 1982 uczestniczył w kanonizacji Maksymiliana Marii Kolbego, której dokonał w Rzymie papież Jan Paweł II^[6]. Zmarł śmiercią naturalną w Brzegu. Został pochowany na cmentarzu zakonnym w Niepokalanowie.

Rodzina

Franciszek Gajowniczek był żonaty. Miał dwóch synów: starszego Bogdana i młodszego Janusza (według innego źródła Juliusz). Bogdan brał udział w powstaniu warszawskim, otrzymał Krzyż Walecznych. Obaj synowie ponieśli śmierć 17 stycznia 1945 w trakcie bombardowania Rawy Mazowieckiej podczas nadejścia frontu wschodniego. W latach powojennych zamieszkiwał w Brzegu.

Uwagi

1. Jedna wersja mówi, że został wydany przez słowacką wieśniaczkę, zaś inna, że donos złożył cukiernik zatrudniony w restauracji rodziny Orawców działającej w pensjonacie.
2. Po wojnie Franciszek Gajowniczek utrzymywał kontakt z rodziną Orawców, w 1975 był świadkiem na ślubie wnuczki Bronisława Orawca, a córki Bronisławy Orawiec-Löffler, Anity z Janem Oszostowiczem. Barbara Stanisławczyk: Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska historie dramatów i miłości. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2011, s. 252–256. ISBN 978-83-7510-814-9.