Franciszek Maria Lanci

Franciszek Maria Lanci, wł. Francesco Maria Lanci (ur. 1799 w Fano, zm. 12 listopada 1875 w Warszawie) – polski architekt pochodzenia włoskiego; ojciec Witolda.

Franciszek Maria Lanci

Data i miejsce urodzenia	1799 Fano
Data i miejsce śmierci	12 listopada 1875 Warszawa
Narodowość	włoska
Praca
Styl	klasycyzm

Pałac w Falentach

Życiorys

Urodził się w mieście Fano w środkowych Włoszech. Studiował architekturę w rzymskiej Akademii św. Łukasza. Otrzymał złoty medal za pracę dyplomową – projekt restauracji rzymskiego kościoła S. Maria dell’Ara Coeli. W młodym wieku został profesorem honorowym Akademii.

W roku 1825 został zaproszony do Polski przez rodzinę Małachowskich, która powierzyła mu przebudowę rezydencji w Końskich.

Około roku 1830 prowadził odbudowę kościoła św. Jadwigi w Pępowie (pow. gostyński) któremu nadał styl gotyku angielskiego. Około roku 1830 otrzymał też zlecenie na projekt przebudowy zamku na Wawelu. Projekt nie został zrealizowany ze względu na wybuch powstania. W Krakowie zaprojektował wspólnie z rzeźbiarzem Paolo Filippim sarkofag Tadeusza Kościuszki.

1834-1839 sprawował Lanci urząd budowniczego gmachów akademickich Krakowa. W tym czasie zaprojektował też przebudowy średniowiecznych zamków w okolicach Krakowa, głównie dla rodziny Potockich.

Równocześnie 1836-1840 na zlecenie Edwarda Raczyńskiego zaprojektował i wzniósł Złotą Kaplicę w Poznaniu.

Około 1837 Lanci zbudował osiedle robotnicze i szpital w Dąbrowie Górniczej.

1844 Lanci zamieszkał w Warszawie. Na zlecenie Augusta Potockiego poszerzył lewe skrzydło pałacu w Wilanowie i zbudował kilka budynków gospodarczych. W tym czasie zrealizował kilka budynków w Warszawie.

Pałac w Falentach (gmina Raszyn, woj.mazowieckie) w swej dzisiejszej formie jest w przeważającej mierze dziełem Lanciego. ^[1]W latach 1852–1857 nadał kilkakrotnie przebudowywanej rezydencji eklektyczny charakter, sytuując ją w nieokreślonej przestrzeni pomiędzy średniowieczem, renesansem, barokiem i klasycyzmem.

Około roku 1863 wskutek stopniowej utraty wzroku zaprzestał przyjmowania zleceń, ale do końca życia rysował niezrealizowane nigdy projekty.

Lista realizacji Franciszka Marii Lanciego

Pałac Potockich w Krzeszowicach

(według opracowania Pawła Giergonia ^[2])

• 1825 – Oranżeria Egipska w Końskich (dla Małachowskich)
• 1825 – Przebudowa gotyckiego kościoła w Końskich (dla Małachowskich)
• 1825 – Oranżeria w Białaczowie
• 1830 – Przebudowa kościoła św. Jadwigi w Pępowie
• 1830 – Przebudowa kaplicy Potockich na Wawelu
• 1830 – Projekt sarkofagu Tadeusza Kościuszki w krypcie św. Leonarda na Wawelu
• 1830 – Przebudowa zamku Tarnowskich w Dzikowie
• 1834 – Przebudowa zamku w Będzinie (dla Edwarda Raczyńskiego)
• 1835 – Przebudowa pałacu w Zagórzanach
• 1835 – Przebudowa zamku w Osieku
• 1835 – Budowa pałacu Ciechanowskich w Grodźcu (koło Będzina)
• 1836 – Przebudowa zamku w Zatorze (dla Maurycego Eustachego Potockiego)
• 1836 – Dobudowa neogotyckiej kruchty w kościele w Zatorze
• 1836 – Złota Kaplica w katedrze poznańskiej (dla Edwarda Raczyńskiego)
• 1836 – Przebudowa zamku w Zagórzanach koło Gorlic
• 1838 – Przebudowa w stylu angielskiego gotyku kościoła Wszystkich Świętych w Kórniku (dla Tytusa Działyńskiego)
• 1840 – Budynki użyteczności publicznej w Dąbrowie Górniczej
• 1840 – Pałac w Porębie Wielkiej koło Oświęcimia (dla Ignacego hr. Bobrowskiego)
• 1845 – Kościół w Borkowicach (wspólnie z Henrykiem Marconim)
• 1846 – Żółta Karczma na Służewie (Warszawa)
• 1846 – Przebudowa kościoła św. Katarzyny na Służewie (Warszawa)
• 1847 – Kamienica Potockich przy Krakowskim Przedmieściu 17 w Warszawie
• 1848 – Przebudowa pałacu w Falentach koło Warszawy
• 1848 – Przebudowa północnego skrzydła pałacu w Wilanowie (dla Potockich)
• 1848 – Budynki gospodarcze w Wilanowie
• 1850 – Pałac Potockich w Krzeszowicach
• 1850 – Pałac Rembielińskiego (Poznańskich, Lessera) w Alejach Ujazdowskich 8 w Warszawie
• 1850 – Przebudowa pałacyku w Ursynowie
• 1852 – Ratusz w Międzyrzecu Podlaskim
• 1852 – Pałac Potockich w Międzyrzecu Podlaskim
• 1858 – Pomnik nagrobny Elżbiety Urbanowskiej na Powązkach w Warszawie
• 1860 – Dom Kraszewskiego przy ul. Mokotowskiej 48 w Warszawie
• 1865 – Kościół w Chotomowie

Twórczość

Twórczość Lanciego wyróżnia się na tle jemu współczesnych architektów. Historię architektury traktował jako inspirację do własnych projektów, a nie jako katalog detali do wielokrotnego użytku, stosowanych w architekturze eklektyzmu. Szczegóły architektoniczne jego dzieł cechowała lekkość i delikatność rysunku. Jego dzieła wyróżniały się oryginalnością na tle przeciętnej architektury tych czasów. Historyk architektury Aldona Bartczakowa w swojej monografii Lanciego dopatruje się jednak wpływu dzieł Karola Fryderyka Schinkla oraz angielskich publikacji architektonicznych^[3].

Wybrane realizacje

Najwcześniej zbudował Lanci oranżerię w Końskich. Budynek utrzymany w monumentalnym stylu egipskim uległ niestety przebudowie, mieści się w nim Miejski Dom Kultury.

Odbudowując kościół św. Jadwigi w Pępowie nadał mu styl neogotyku angielskiego.

Następnymi dziełami Lanciego na terenie Polski były przebudowy średniowiecznych zamków na terenie zaborów rosyjskiego i austriackiego. Do nich należą zamki w Zatorze, Będzinie i w Zagórzanach koło Gorlic. Przy przebudowie wprowadzał szczegóły architektury gotyku traktowane w duchu romantyzmu. Wieże zamkowe często nakrywał wysokimi dachami namiotowymi.

Złota Kaplica w Poznaniu, stanowiąca mauzoleum Mieszka I i Bolesława Chrobrego, powstała na miejscu zburzonej średniowiecznej kaplicy. Zgodnie z wolą fundatorów kaplica została utrzymana w romantycznie pojętym stylu bizantyjskim, jako mającym odpowiadać czasom pierwszych Piastów.

W kamienicy Potockich przy Krakowskim Przedmieściu 17 Lanci zastosował między szerokimi oknami parteru zestawione parami smukłe kolumienki żeliwne. Ściany pierwszego i drugiego piętra podzielone są parami wąskich pilastrów. Delikatne obramowania okien zwieńczone są na pierwszym piętrze pięciobocznymi tympanonami wypełnionymi rzeźbą, a drugiego prostymi gzymsami zakończonymi akroteriami.

W budynku ujeżdżalni w Wilanowie (obecnie Muzeum Plakatu) Lanci nawiązał do monumentalnego petersburskiego empiru.

W wielkiej willi – pałacu Poznańskich przy Al. Ujazdowskich róg Pięknej Lanci zastosował formy nawiązujące do klasycyzmu czasów Corazziego.

Grób Franciszka Marii Lanci na cmentarzu Powązkowskim

Pochowany na Powązkach w Warszawie (kwatera 177-3-26/27)^[4].

Upamiętnienie

31 stycznia 1979 w Warszawie jednej z ulic na terenie obecnej dzielnicy Ursynów zostało nadane jego imię^[5].