Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Gałuszka
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Gałuszka (Pilularia) – rodzaj paproci z rodziny marsyliowatych. Obejmuje 5[4]–6[5] gatunków. Występują one w dużym rozproszeniu na różnych obszarach w klimacie umiarkowanym na obu półkulach[6]. W Polsce bardzo rzadko spotykany jest jeden gatunek – gałuszka kulecznica (Pilularia globulifera)[7]. Są to niewielkie rośliny wieloletnie[8] o płożących pędach i igłowatych liściach rosnące na brzegach (niektóre gatunki tylko w wodzie[5][9], w miejscach okresowo zalewanych lub przy brzegu) wód stojących i cieków oraz na terenach bagiennych[6]. Nazwa rodzajowa pochodzi od łacińskiego słowa pilula oznaczającego małą piłeczkę i odnosi się do niewielkich, kulistych sporokarpów występujących u tych roślin[5].
Remove ads
Morfologia
- Pokrój
- Pędy ścielące się po podłożu cienkie[8], rozgałęziają się dychotomicznie i nieregularnie, zdolne są do nieograniczonego wzrostu na długość, na szczycie są charakterystycznie dla paproci ślimakowato skręcone. Na ich dolnej stronie wyrastają z węzłów korzenie, a z górnej strony – liście[10].
- Liście
- Wyrastają w dwóch prostnicach naprzemiennie z górnej części płożącego pędu. Zredukowane są do samego ogonka liściowego, pozbawionego blaszki liściowej[10]. Igłowate ogonki o kolistym przekroju[5] mają do kilkunastu cm wysokości u form rosnących w miejscach odsłoniętych i do kilkudziesięciu u roślin rosnących na dnie zbiorników[11]. Liście za młodu są zwinięte, z wiekiem prostują się[8].
- Zarodnie
- Dwojakiego rodzaju – makro- i mikrosporangia zebrane są we wspólnych organach zwanych sporokarpami. Są one kulistawe i wyrastają pojedynczo lub w parach na krótkich trzonkach u nasady liści[10]. U niektórych gatunków rozwijają się pod ziemią[5]. Sporokarpy są mniej lub bardziej owłosione i otwierają się czterema klapkami[5].
Remove ads
Rozwój
Podsumowanie
Perspektywa
Sporokarpia, będące najwyraźniej zmodyfikowanymi liśćmi (świadczy o tym układ żyłek przewodzących i ich rozwój) zawierają u szczytu zarodnię rozwijającą się w makrosporangium i niżej położone trzy mikrosporangia, rozwijające się nieco później. Każda zarodnia jest otoczona jednowarstwową ścianą i wewnątrz dwuwarstwowym tapetum. W środku zawiera 32 lub 64 zarodniki, z których w makrosporangium tylko jeden rozwija się w makrosporę, a reszta rozpuszcza się, tworząc wielojądrowe plazmodium. W mikrosporangiach dojrzewają i zmieniają się w mikrospory zwykle wszystkie zarodniki[10].
Rozwój gametofitu w mikrosporach jest szybki – trwa kilkanaście godzin. W wyniku podziałów jego komórki powstaje jednokomórkowe przedrośle i dwie plemnie. Plemnie składają się ze ściany i komórki macierzystej plemników, której cztery kolejne podziały tworzą 16 komórek plemnikowych. Po rozpuszczeniu komórki przedroślowej, rozluźnieniu ścian plemni i mikrospory wydostają się one na zewnątrz. Plemniki składają się z pęcherzyka i długiej, opatrzonej licznymi wiciami wstęgi[10].
Pierwsze podziały makrospory tworzą gametofit żeński składający się z komórki gromadzącej substancje zapasowe oraz właściwy gametofit składający się z komórek wegetatywnych i rodni z komórką jajową. Rodnia otoczona jest galaretowatą masą i w jej wnętrzu rozpuszczeniu ulegają także komórki kanałowe. Przez rozluźniony gametofit plemnik dostaje się do komórki jajowej i dokonuje zapłodnienia. Rozwijający się zarodek osłonięty jest dwiema lub trzema warstwami komórek gametofitu tworzących czepiec, od zewnątrz z licznymi chwytnikami[10].
Remove ads
Systematyka
W obrębie rodzaju wyróżnia się dwie grupy: europejską (P. globulifera i P. minuta) oraz składającą się z P. americana, P. novae-hollandiae i P. novae-zelandiae odpowiednio z Ameryki Północnej, Australii i Nowej Zelandii. Pod względem morfologicznym grupy i gatunki są bardzo trudne do rozróżnienia. Wyniki badań molekularnych i morfologicznych wskazują na to, że P. novae-hollandiae i P. novae-zelandiae są w istocie jednym gatunkiem (pierwsza z nazw ma priorytet). Status taksonomiczny P. americana wymaga dalszych badań, bowiem obejmuje dwie nieco odrębne grupy pod względem geograficznym i genetycznym, a przy tym cechuje się wielkim podobieństwem do P. novae-hollandiae[4].
- Wykaz gatunków[4]
- Pilularia americana A. Braun
- Pilularia globulifera L. – gałuszka kulecznica
- Pilularia minuta Durieu
- Pilularia novae-hollandiae A.Braun
- Pilularia novae-zelandiae Kirk
W 2011 opisano nowy gatunek w Południowej Afryce[9]:
- Pilularia dracomontana N.R. Crouch & J. Wesley-Smith
Przypisy
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads