Garnizon Orzysz

Garnizon Orzysz – garnizon w północno-wschodniej Polsce.

Koszary w Orzyszu – 1900 r.

Budynek sztabu w 2008

Byłe koszary ŻW

Rozporządzeniem Ministra Obrony Narodowej z 10 sierpnia 2022 w sprawie utworzenia, przekształcenia i zniesienia garnizonów oraz określenia zadań, siedzib i terytorialnego zasięgu właściwości ich dowódców, określono terytorialny zasięg Garnizonu Kraków. Obejmuje on (2022) powiaty: ełcki, piski, grajewski^[1].

Charakterystyka garnizonu

Orzysz (niem. Arys) prawa miejskie otrzymał w 1725 z rąk króla Prus Fryderyka Wilhelma I. Od 1753 miasto i okolica były miejscem czasowego stacjonowania wojsk. W 1890 w pobliżu miasta założono poligon wojskowy znany pod nazwą poligon Orzysz. W 1895 Orzysz uzyskał status miasta garnizonowego, kiedy powstały pierwsze baraki koszarowe, w których wojsko stacjonowało już na stałe. Na przełomie XIX i XX w., po uruchomieniu połączeń kolejowych z Piszem (1905), Giżyckiem (1908), Mrągowem i Ełkiem (1911), koszary zostały rozbudowane, a poligon powiększony. Uruchomienie połączeń kolejowych i rozbudowa koszar wpłynęły na rozwój miasta. W Orzyszu stacjonowały jednostki wojskowe armii niemieckiej, a po 1945 jednostki polskie. Stacjonujące w garnizonie Orzysz jednostki wojskowe (nowo formowane bądź dyslokowane z innych garnizonów) reprezentowały różne rodzaje wojsk (artylerię i wojska rakietowe, pancerne, piechotę, saperów), o różnych szczeblach organizacji (dywizja, brygada, pułk, batalion) i podporządkowania. Przez lata przechodziły liczne zmiany etatowo-organizacyjne. W garnizonie Orzysz nad jeziorem o tej samej nazwie przez wiele lat funkcjonował resortowy ośrodek wypoczynkowy z bogatym zapleczem wypoczynkowo-rozrywkowym. Z usług ośrodka korzystały najczęściej rodziny wojskowe spoza Mazur.

Osobny artykuł: Poligon Orzysz.

Jednostki wojskowe stacjonujące w garnizonie Orzysz

Jednostki armii niemieckiej – XVIII-XX w.

• 9 pułk Bośniaków
• 5 pułk huzarów
• 14 pułk piechoty
• 58 pułk piechoty

Jednostki polskie – po 1945

• 8 Dywizja Artylerii Przełamania – dowództwo
• 19 Brygada Artylerii Haubic
• 108 pułk artylerii haubic
• 26 Brygada Artylerii Haubic
• 68 pułk artylerii haubic
• 123 pułk artylerii haubic
• 140 pułk artylerii haubic
• 65 pułk piechoty
• 23 batalion czołgów i artylerii pancernej
• 2 batalion miotaczy ognia^[2]
• 32 Brygada Artylerii, potem jako 32 Brygada Rakiet Operacyjno-Taktycznych (do 1989)
• 32 Ośrodek Szkolenia Specjalistów Wojsk Rakietowych i Artylerii (do 1997)
• 7 Oddział Dyscyplinarny – JW 1370, potocznie – jednostka karna (do 1991)
• 4 Brygada Kawalerii Pancernej (1995–2001)
• Litewsko-Polski batalion sił pokojowych (1998–2008)
• Żandarmeria Wojskowa – terenowe jednostki organizacyjne
• Ośrodek Szkolenia Poligonowego Wojsk Lądowych – Bemowo Piskie

Obecnie – 2012

• 15 Giżycka Brygada Zmechanizowana – część pododdziałów
• 15 Mazurski batalion saperów
• Wojskowa Komenda Transportu Olsztyn – Delegatura Orzysz
• Garnizonowy Węzeł Łączności
• JW 4226 – Skład Orzysz
• JW 1460