Geosynchronous Satellite Launch Vehicle

Geosynchronous Satellite Launch Vehicle (GSLV) – indyjska rakieta nośna operowana przez ISRO w celu wystrzeliwania satelitów telekomunikacyjnych na orbitę geostacjonarną.

Geosynchronous Satellite Launch Vehicle
GSLV

Rodzina rakiet nośnych SLV
GSLV (makieta)
Producent	ISRO
Data pierwszego startu	18 kwietnia 2001
Statystyki
Wszystkie starty	11
Udane starty	7 (64%)
Nieudane starty	4
Zdolność wynoszenia	5000 kg na LEO, 2500 kg na GTO
Siła ciągu przy starcie	7420 kN
Wymiary
Długość	49 m
Średnica	2,8 m
Masa całkowita	402 000 kg
Stopnie rakiety
Stopień 0.	4 × GSLV-0
Stopień 1.	GSLV-1
Stopień 2.	GSLV-2
Stopień 3.	GSLV-Mk1-3 (tylko w wersji Mk1)
Stopień 4.	GSLV-Mk2-3 (jako 3 stopień GSLV Mk2)

Dane techniczne

Projekt rakiety GSLV powstał w 1990 r. w celu opracowania sposobu wystrzeliwania satelitów na orbitę geostacjonarną bez udziału innych państw. Do tego czasu ISRO do startów cięższych satelitów korzystała z rakiet radzieckich.

Rakieta wykorzystuje w większości komponenty rakiety Polar Satellite Launch Vehicle (PSLV). Jest to rakieta trójstopniowa wyposażona w 4 dopalacze zasilane paliwem hipergolowym w postaci mieszanki UDMH i N₂O₄. Pierwszy centralny stopień zasilany jest paliwem stałym, drugi stopień mieszanką hipergolową, a trzeci stopień zasilany ciekłą mieszaniną wodoru i tlenu.

Powstały cztery warianty rakiety. Wszystkie wersje Mk1 posiadały trzeci stopień produkcji rosyjskiej.

• GSLV Mk1.A: pierwszy wariant GSLV, który miał udźwig 1500 kg na orbitę geostacjonarną. Nie jest już używany.
• GSLV Mk1.B: w porównaniu do Mk1.A miał udźwig zwiększony o 400 kg. Również wycofany z użytku.
• GSLV Mk1.C: ze zwiększonym udźwigiem. Odbył się tylko jeden start.
• GSLV Mk2: pierwszy wariant z indyjskim silnikiem na paliwo kriogeniczne w trzecim stopniu.

W czerwcu 2017 roku odbył się pierwszy start orbitalny rakiety GSLV Mk3, która ma większy udźwig umożliwiający rozwój indyjskiego programu załogowych lotów kosmicznych. Mimo nazwy nawiązującej do rakiet GSLV, w rzeczywistości jest to rakieta nowego typu^[1].

Starty

Wszystkie starty GSLV odbyły się z Centrum Kosmicznego Satish Dhawan.

Lot	Data startu/czas (GMT)	Typ	Wyrzutnia	Ładunek	Masa ładunku	Skutek	Uwagi
D1	18 kwietnia 2001 10:13	Mk1.A	Nr 1	GSAT-1	1540 kg	Częściowe niepowodzenie	Pierwszy lot testowy, ładunek umieszczony na niższej orbicie niż planowano i nie posiadał wystarczającej ilości paliwa na korekcję[2].
D2	8 maja 2003 11:28	Mk1.A	Nr 1	GSAT-2	1825 kg	Powodzenie	Lot testowy[3]
F01	20 września 2004 10:31	Mk1.B	Nr 1	EDUSAT	1950 kg	Powodzenie	Pierwszy lot operacyjny[4]
F02	10 lipca 2006 12:08	Mk1.B	Nr 2	INSAT-4C	2168 kg	Niepowodzenie	Rakieta wraz z ładunkiem uległa zniszczeniu po uprzednim zboczeniu z kursu, szczątki spadły do wód Zatoki Bengalskiej[5].
F04	2 września 2007 12:51	Mk1.B	Nr 2	INSAT-4CR	2160 kg	Częściowy sukces	Częściowy sukces[6], apogeum zbyt niskie i zbyt wysokie nachylenie orbity z powodu słabych osiągów rakiety[7]. Jednak ładunek osiągnął orbitę geostacjonarną[8][9]. Były doniesienia o skróceniu misji satelity o 5 lat z powodu wypalenia przez silniczki paliwa w celu osiągnięcia docelowej orbity. ISRO uznało te informacje jako nieprawdziwe[10].
D3	15 kwietnia 2010 10:57	Mk2	Nr 2	GSAT-4	2220 kg	Niepowodzenie	Awaria turbopompy paliwa w ostatnim stopniu rakiety[11].
F06	25 grudnia 2010 10:34	Mk1.C	Nr 2	GSAT-5P	2130 kg	Niepowodzenie	Zniszczona przez kontrolera lotu po utracie kontroli nad dopalaczami[12].
D5	5 stycznia 2014 10:48	Mk2	Nr 2	GSAT-14	1980 kg	Powodzenie	Pierwszy udany lot wersji Mk2[13].
D6	27 sierpnia 2015 11:22	Mk2	Nr 2	GSAT-6	2117 kg	Powodzenie
F05	8 września 2016 11:20	Mk2	Nr 2	INSAT-3DR	2211 kg	Powodzenie	Pierwszy lot operacyjny wersji Mk2[14].
F09	5 maja 2017 17:27	Mk2	Nr 2	GSAT-9	2230 kg	Powodzenie

Konstrukcje porównywalne

• Ariane 4
• Delta II
• Chang Zheng 2
• Falcon 9
• Sojuz-U