Gerdt von Bassewitz

Gerdt Bernhard von Bassewitz-Hohenluckow (ur. 4 stycznia 1878 w Allewind, zm. 6 lutego 1923 w Berlinie) – niemiecki pisarz, autor baśni scenicznej pt. Peterchens Mondfahrt(inne języki) (Wyprawa Piotrusia na Księżyc) i jej wersji prozatorskiej^[1].

Gerdt Bernhard von Bassewitz

Imię i nazwisko	Gerdt Bernhard von Bassewitz-Hohenluckow
Data i miejsce urodzenia	4 stycznia 1878 Allewind
Data i miejsce śmierci	6 lutego 1923 Berlin
Narodowość	niemiecka
Dziedzina sztuki	literatura
Ważne dzieła
Peterchens Mondfahrt Die Sunamitin Schahrazade

Ilustracja Hansa Baluschka do Peterchens Mondfahrt

Ilustracja Hansa Baluschka do Peterchens Mondfahrt

Życiorys

Von Bassewitz wywodził się ze starej meklemburskiej rodziny szlacheckiej^[2]. Urodził się w Allewind w Wirtembergii, a dzieciństwo spędził w Liebenow i Hohenwalde w Nowej Marchii, na terenach należących dziś do Polski.

Za namową ojca, wysokiego urzędnika pruskiego, który do chwili ożenku był czynnym oficerem, związał swoją przyszłość z armią i poszedł do szkoły wojskowej w Metzu, gdzie 17 października 1899 roku zdał egzamin oficerski. Podczas manewrów wojskowych w lipcu 1900 roku nabawił się niedomagania serca, z powodu którego wiosną 1903 roku został zwolniony ze służby wojskowej. Mimo to po latach jako ochotnik wziął udział w I wojnie światowej w stopniu podporucznika pruskiej Landwehry^[3]. Swoje późniejsze życie - ku niezadowoleniu rodziny - związał z teatrem, poczynając od roli aktora, reżysera, asystenta w intendenturze w Teatrze Miejskim w Kolonii, a na roli dramatopisarza i librecisty operowego kończąc^[4].

Za początek swojej twórczości literackiej von Bassewitz uznawał dramat Urstreit z 1903 roku. Następnym dramatem był napisany podczas pobytu na stypendium w Malborku Konrad Wallenrad. Swoje kolejne, utrzymane w stylu ekspresjonistycznym, sztuki wydawał nakładem lipskiego wydawnictwa Ernst Rowohlt Verlag^[5].

Kilka jego dramatów wystawiono za jego życia na deskach teatrów niemieckich. Utwory sceniczne von Bassewitza zostały wkrótce zapomniane, a dramaturg funkcjonuje dziś w świadomości czytelników głównie jako autor baśni Peterchens Mondfahrt, którą uznaje się za jeden z klasyków niemieckiej literatury dla dzieci i młodzieży^[6].

Von Bassewitz podczas pobytu w sanatorium w Königstein im Taunus w 1911 roku napisał baśń sceniczną o podróży dwójki dzieci na Księżyc. Protagonistami swego utworu uczynił poznane tam dzieci dyrektora ośrodka, dr Oskara Kohnstamma, Petera i Anneliese^[7]. Sztuka miała swoją prapremierę 7 grudnia 1912 roku w Teatrze Starym w Lipsku^[8]. Prozatorska wersja baśni ukazała się drukiem w 1916 roku. Baśń była trzykrotnie ekranizowana – w 1959 roku powstał czarno-biały film telewizyjny o tym samym tytule w reżyserii Gerharda F. Heringa^[9], w 1990 roku pełnometrażowy film rysunkowy Piotruś w krainie czarów, czyli podróż fantastyczna w reżyserii Wolfganga Urchsa^[10], a 2021 roku animowany cyfrowo film Kierunek: Księżyc! w reżyserii Alego Samadiego Ahadiego^[11].

Von Bassewitz miał nie tylko problemy z sercem, lecz był również chory na tle nerwowym. Przeżył kilka załamań nerwowych. Liczne pobyty w sanatoriach nie przyniosły poprawy stanu jego zdrowia. 6 lutego 1923 roku von Bassewitz czytał fragmenty Peterchens Mondfahrt w dworku rodziny Correns nad jeziorem Kleiner Wann, znanym dziś jako Villa Siemens. Nagle opuścił w pośpiechu zgromadzenie i popełnił samobójstwo^[8].

Publikacje (wybór)

• Worte zu dir – zbiór esejów z dziedziny filozofii przyrody (1907)
• Schahrazade – dramat w trzech aktach (1911)
• Schahrazade – opera w trzech aktach. Libretto: Gerdt von Bassewitz. Muzyka: Bernhard Sekles (1917)
• Judas – tragedia w czterech aktach (1911)
• Peterchens Mondfahrt – baśń sceniczna w czterech obrazach (1912)
• Die Sunamitin – dramat w trzech aktach z prologiem (1912)
• Peterchens Mondfahrt – baśń z ilustracjami Hansa Baluschka (1916)
• Pips der Pilz – baśń sceniczna w pięciu obrazach dla dużych i małych (1916)
• Pips der Pilz: Ein Wald- u. Weihnachtsmärchen – baśń z ilustracjami Hansa Baluschka (1920)