Gigapedia

Gigapedia (od 2010 do zamknięcia pod domeną Library.nu) – biblioteka cyfrowa typu shadow library^[1], umożliwiająca darmowy^[2] dostęp do elektronicznych publikacji książkowych wbrew przepisom prawa autorskiego wielu krajów. Działała do lutego 2012.

interfejs Gigapedii/Library.nu

Działalność

Biblioteka do 2010 działała pod nazwą Gigapedia^[1]. Założona została około 2006^[3], zgodnie z innymi opracowaniami w 2004^[4] lub 2005^[5]. Według niektórych źródeł nosiła wcześniej nazwę Ebooksclub^[4]. Domena .nu przypisana jest do wyspiarskiego kraju Niue^[2]. W latach 2006-2007 rozwijająca się biblioteka skopiowała anglojęzyczną część zasobów rosyjskiej podziemnej biblioteki cyfrowej Kołkhoz^[6]. W 2008 dysponowała zasobem około 110 000 pozycji^[5]. Według poszczególnych źródeł zasoby biblioteki wynosiły w 2012 od 400 000 do 1 000 000 książek^[1][2], co czyniło ją największą wówczas shadow library^[7][6][8]. Biblioteka miała charakter wielojęzyczny; poza angielskimi (stanowiącymi większość^[7]) znajdowały się w niej również publikacje w języku niemieckim, francuskim, rosyjskim, hiszpańskim i innych^[2]. Znaczną część spośród nich stanowiły publikacje o charakterze naukowym, zwłaszcza z zakresu nauk ścisłych^[6]. Pliki książek znajdowały się na serwerach hostingowych iFile.it, megaupload.com i mediafire.com^[2] (w większości iFile.it^[6]). Portal czerpał dochody z dobrowolnych donacji oraz reklam na stronie^[2]. Umożliwiał rejestrację, posiadał rozwiniętą społeczność użytkowników wraz z systemem rang i nagród za dodawanie nowych plików^[2]. Wyróżniał się zaawansowanym centralnym katalogiem i systemem zamówień konkretnych pozycji przez czytelników^[6]. W listopadzie 2011 zaimplementowano możliwość wykupienia konta premium^[3].

Śledztwo, proces i zamknięcie strony

Do zamknięcia Library.nu doprowadziła skoordynowana akcja siedemnastu brytyjskich, amerykańskich i niemieckich podmiotów związanych z rynkiem wydawniczym, m.in. Börsenverein des Deutschen Buchhandels(inne języki) i International Publishers Association(inne języki), które to stowarzyszenia przewodziły oskarżeniu, oraz wydawnictw: Elsevier, Macmillan, John Wiley & Sons, Oxford University Press, HarperCollins i innych^[9][3]. Wraz z Library.nu oskarżony został portal iFile.it, który hostował większość dostępnych przez bibliotekę materiałów^[9].

Pozew sądowy poprzedziło kilkumiesięczne śledztwo prywatne zorganizowane przez poszkodowane firmy-wydawców^[9]. Zajmowała się nim niemiecka firma prawnicza Lausen Rechtsanwalte, wyspecjalizowana w sprawach z zakresu prawa autorskiego^[9]. Firma wykryła powiązania domeny iFile.it z Library.nu, dowiódłszy, że administratorzy obydwu bytów mają siedziby w irlandzkim mieście Galway^[9]. We współpracy z Irish National Federation Against Copyright Theft firmy wynajęły prywatnych detektywów, którzy ustalili, że siedziby administratorów domen znajdują się niedaleko siebie^[9][10]. Do dekonspiracji administratorów strony doszło za sprawą wykorzystania danych osobistych z aplikacji PayPal, przez którą zbierano donacje od użytkowników^[2]. Okazało się, że administratorami Library.nu były osoby związane z firmą posiadającą domenę iFile.it^[9]. Pozwoliło to wytoczyć sprawę sądową równocześnie obydwu portalom^[9].

Sprawa wytoczona została przed sądem w Monachium^[2]. W jej toku strona wydawców oszacowała, że Library.nu i iFile.it mogły wygenerować przychód rzędu ok. 10 milionów dolarów^[8]. Po tym, jak monachijski sąd wydał nakaz zaprzestania działalności przez Library.nu (luty 2012^[1]), portal został zamknięty^[9]. Przez pewien czas domena przekierowywała na portale Amazonu i Google Books^[11][9][12]. Strona nie została zajęta i najprawdopodobniej nie postawiono w związku ze sprawą zarzutów kryminalnych; administrator strony pod groźbą dalszych konsekwencji został zmuszony do zawieszenia działalności Library.nu^[8].

Opinie

Stowarzyszenie Wydawców Amerykańskich(inne języki) określiło działalność Library.nu jako "jedno z największych pirackich przedsięwzięć internetowych na świecie"^[9]. Z racji szerokiej dostępności materiałów i nielegalnego charakteru strona była określana jako "The Pirate Bay dla naukowców"^[12]. Zamknięcie portalu wywołało sprzeciw i krytykę społeczności aktywistów i użytkowników, którzy akcję koalicji wydawców porównywali m.in. do spalenia Biblioteki Aleksandryjskiej^{[4][12][13][1]}. Poparcie dla idei shadow library sygnalizowała część środowiska naukowego oraz działaczy społecznych, zwracających uwagę m.in. na brak dostępu do legalnych źródeł wiedzy w krajach rozwijających się^[14]. Sprawa spotkała się ze stosunkowo niewielkim zainteresowaniem tradycyjnych mediów^[12].

Baza danych

Bazy danych oraz zbiory zgromadzone przez wolontariuszy i użytkowników Gigapedii zachowały się, najprawdopodobniej w całości^[6][13]. Około 2011 zostały zagregowane na serwery związanej z rosyjskim środowiskiem naukowym strony Library Genesis^[6]. Wraz z przejęciem zasobów Gigapedii archiwum Library Genesis powiększyło się znacznie oraz zyskało międzynarodowy, wielojęzyczny charakter^[6]. Około 2015 bazy danych LibGen, wraz z kolekcją odziedziczoną po Gigapedii, zawierały około 1,5 miliona książek^[5].